c'ho, c'ho, c'ho

c'hoPenaos e wel renkadoù etre Frañs an dud a vev e Breizh ? Ne ra forzh din.
Siwazh edon er c’harr pa ‘m eus klevet er skingomz un abadenn a oa e ditl Vive la Bretagne libre, c’ho, c’ho, c’ho.
C’ho, c’ho, c’ho ouzhpennet ganin zo un tech, pe un tun (emouez pe ziemouez) eus an ambilher laouen a rene war an abadenn. Lakaat a rae c’hoarzhadennoù bep un nebeut gerioù.
Seurt doare ober zo pleustret e metoù an dud a zo o micher bevañ diwar ar pezh a lavaront d’ur bagad selaouerion. Un doare eo da lakaat da dremen soñjoù an hini a gomz hep o lavarout. Un doare eo ivez da lakaat ar selaouerion da gemer perzh oberiant, ent gouzañvat pa ne c’hellont ket respont dezhañ, er pezh a lavar, pe na lavar ket an ambilher…

Iskis eo ambilher an abadenn.
Selaou a raen an abadennoù-se dekvloaziadoù ‘zo peogwir e oa aterset tud na glever ket war ar mediaoù.
An dra displijus nemetañ a oa e tistage an ambilher komzoù toull, diezhomm, a-hed an abadennoù. Ur wech eo bet aterset un den a save ur bladenn-nij en e liorzh. Dudius e oa klevout ar paotr, peseurt poell a lakae en e oberoù… D’ ur mare avat eo deuet dic’houzañvadus emzalc’h goapaus, tadelour, otus, an ambilher. Ne rae forzh gant an den. Ne oa nemet plijadur an ambilher a oa e kont. Kavet en doa un aneval da werzhañ d’e selaouerion. Ne oa nemet un dra fentus da lakaat an dud da c’hoarzhin ha da grediñ e oant speredek.
Stuzegezh ar renkadoù etre e Frañs eo. Kaer o deus izili ar renkadoù etre pignat en urzhaz kevredigezhel e chomont distuz, ha dismegañsus e-keñver ar meteier ma teuont. D’ar muiañ e viront un trivli madelezhus evit an enginidion.
Ur sizhunvezh pelloc’h e oa bet ur selaouerez o tamall, war ur stenwezad, da goskor an abadenn ober goap ouzh an dud vunut lec’h ma veajent pell a-us dezho e kirri-nij o sunañ champagne. Ar mestr ambilher en deus fuloret ha goapaet ar paour kaezh inosantez a grede emichañs e oa evet champagne ganto er c’hirri-nij, pezh na raent morse biken james.
Setu war betra e eilgerie ar mestr radioour, ar champagne, ha n’eo ket war an tamall a oa graet dezhañ d’ ober goap ouzh an dud vunut hag o disprizout. Aze e oa danvez e respont war al leterc’had ha n’eo ket war an danvez…

Souezh ebet neuze e vefe bet bevennet an abadenn a-zivout Breizh d’un nebeut standilhonoù dibabet mat eus atersadennoù graet en Institut de Locarn, hag ivez eus un tri c’hweluniadour ar gounezerezh hag eus ur beurfoeltrerez an irienn broadelour.

Défense de cracher par terre et de parler breton, est-ce un faux ou bien est-ce vrai ? C’ho, c’ho, c’ho…
Anat eo e vo desket kalz traoù eus istor Breizh ur wech diskoulmet kudenn ar bloc’heilad-se eus folklor ar vreizhkarourion… Ar c’ho, c’ho, c’ho a vo an dezrann nemetañ o devo ar selaouerion digant o ambilher moumoun.
Gant an abadenn e vo stishaet Breizh d’ un istor etre patromed ar gounezvouederezh bodet en Institut usveneget da douellañ al labourerion dre wiskañ arlivioù broadelour pezh na douell ket ar c’hweluniadourion, hervez an ambilher, ha d’ un irienn vroadelour kuzhet mat hag enep republikan renet gant an hevelep Institut o klask lorbañ poblañs Vreizh, hervez an arbennigourez war an irienn vroadelour e Breizh. C’ho, c’ho, c’ho !
Mar o dije labouret an holl dud-se o dije merzhet hag ar pezh a anvont broadelouriezh n’eo nemet ur vrogarouriezh pe un trivli brogarour.

An ambilher ne glaske war an dachenn nemet danvez krai da sevel un abadenn. Ne oa ket en e soñj studiañ un darvoud, pe zegas elfennoù a rofe tro d’ar selaouer d’ ober e soñj. N’en deus graet nemet degas un aridennad bloc’heiladoù. Diwar un danvez ken teusk en deus livet patromed masklet a-dreñv o broadelouriezh ha broadelourion enep republikan kuzhet a-dreñv maskloù patromed. Ar brizhkealiadoù a oa bezañt a-raok dastum an danvez na dalvez nemet da skeudennaouiñ e brepoz.

Ne vefe ket bet da glask pell evit kompren ez eo brogarouriezh embannet an holl dud-se nemet un eztaol eus o dibolitikadur a zo lod eus dibolitikadur ar gevredigezh e Frañs.
An diouer a labour enklask gwirion zo ivez un azon eus dibolitikadur Frañs. Un azon eus dibolitikadur ar renkadoù etre a varmouz ar stuzegezh trec’h eo. Prest eo an dud-vat-se da lavarout ha d’ober forzh petra evit mirout o flas a gefredourion veveziñ, a ziduerion ar bobl sujet, c’ho, c’ho, c’ho.
Ar bloc’heiladoù zo lakaet da dremen evit bommoù fent, dibabet e-touez komzoù dister un den pe un all ha saeret, hep an disterañ dezrann. Ret eo d’an ambilher ober goap en abeg d’ an diouer a zanvez, d’ ar goullo, devoudet gant disterded al labour.
A-hed an abadenn e tistro diskan an ambilher meurdezus, Jacobinards que nous sommes, c’ho, c’ho c’ho, e-touez diskanoù all da dalmañ an diduadenn ar bobl wasket ez eo seurt abadennoù…
Pep tra zo er c’ho, c’ho, c’ho. Komprenet ‘c’h eus selaouer deboner ha ken speredek, diouzh an tu mat emaout, hon hini, hini tud speredekañ ar bed, gwelloc’h dit hon heuliañ mouchet da zaoulagad eget mont da heul ar Vrezhoned-se a zo leueoù a gentañ klas.

Labour zo d’ ober war saviad ar gevredigezh e Breizh, n’ eo ket bet graet avat, na boulc’het zoken, gant seurt farsadenn. Ret e vo d’ ar Vrezhoned ober al labour-se mar fell dezho ha d’an holl dud dismegañset er bed, d’ar pobloù gwasket, adkavout hent an denelezh.

sonnañ ar bed

sonanAdvabiñ, adverc’hañ… Kudenn stignet e poz brezhonek ur vlogerez.

Plediñ gant bugale a zo emzivat, reiñ dezho ur plas er gevredigezh zo kentoc’h yael.
Advabiñ evit bezañ kempoell gant ur gealiadurezh, ha n’eo ket un emzalc’h par da hini ar renadoù hollveliek a nac’h an dargouezh, gant tud a fell dezho bezañ Doue ha n’eo ket mui kempenn o amva hogen divizout pe neuz ha pe arver a vo d’al loen denel, hep derc’hel kont eus e zenelezh.
Divizout war bep tra, dibab ar pep gwellañ evit ar yoc’hoù, nac’h an dargouezh. Ha n’ emeur ket gant an hent-se ?

An den a ro stumm d’ar bed ma vev, hogen ne sonn ket an traoù. Al loen eo a vev en ur bed sonn bepred adkroget en hevelep furm.
Emouez eo an den ouzh liesselezh ar vuhez. Goût a oar ne c’hell tizhout nemet gorre an traoù.
Pa glask mestroniañ eo diwar goust ar vuhez : distrujañ elfennoù eus al liesselezh, pellaat an dargouezhioù, o c’huzhat, evit kaout ar santimant da vezañ mestr war ar bed.
Al loen a aoz e dachenn en doare-se, diverkañ pezh n’eo ket e vevañs.
Tachenn mab den avat zo kalz ledanoc’h, neuze e tenn seurt emzalc’h da vestroniañ kement a zo bev.
Anat e tlefe bezañ d’ an den ez eo ar rezid ur perzh denel digembezus gant nep peurveli. An den ne c’hell nemet degas elfennoù kened er bed ma vev. Ar gened zo ur perzh denel.

Pa grog da brenañ tud, da laerezh o denelezh, evit kenderc’hañ dezhañ madoù e krog da zistrujañ an denelezh. Pa gendalc’h dre brenañ tud evit e gletadurezh e tizh ur bazenn all en dizeneladur : ur bugel prenet da glokaat un tiegezh, ur plac’h prenet da ginklañ un annez. Kregiñ a ra da balvata e donkad, da nac’h an dargouezhioù d’en em vac’hañ e kreñvlec’h an hañvalout bezañ.

Lavarout ur marvailh, skrivañ ur romant zo reiñ ur furm da iziunadoù, da elfennoù en amzivin, hontkenderc’hañ, krouiñ, denelaat.
Prenañ marc’hadourezhioù, kenderc’hañ marc’hadourezhioù zo palvata ar werc’helezh, nac’h ar werc’helezh, kinklañ ar werc’helezh d’ he lakaat da badout ingal, ha dreist-holl nac’h an denelezh d’ he lakaat da vezañ danvez e-touez an danvez.

Diaes eo da bep hini bezañ ar pezh ez eo. Aze emañ an denelezh avat. Er gevredigezh-mañ e hañval an dud nac’h o denelezh, o dibarelezh, klask bezañ ar pezh n’int ket, plegañ d’ un urzh hollveliek diboell. Diaes eo din bevañ va buhez evel da forzh piv na sent ket ouzh ar stuzegezh trec’h. Hag ez in da arc’hañ gwelladurioù diwar-c’horre evit kelo ? Nann, ne fell ket din ul lod eus ar galloud, ret eo kemm ar bed ma vo plas d’an holl.

Darvoudoùigoù evel ar gerioù lennet en ur blog, pe bezañ lennet nevez ‘zo «The man in the high castle» gant Philip K. Dick, e galleg, a ‘m degas c’hoazh gant ar c’hraf-se.
Er romant eo brav bezañs seurt atersoù war an denelezh, penaos e klasker mirout ouzh ar vuhez a vezañ ha penaos eo tonket da c’hwitout.
Hegaset on bepred avat gant un tun kalvezel a denn da lakaat e darempred re a dudennoù pa c’hellfent bezañ hep liamm ebet kenetrezo ha reiñ an hevelep alberz eus egor divent an denelezh. Strizhded bed ar skrivagnerion, o c’hemplegouriezh d’ an nevid erfin daoust d’an dibar a zegasont. An heugus ma ‘z eo ar stiradoù pellwel ma teu ar benndudenn da sachañ warnañ an hevelep tud gant an hevelep kudennoù hag an hevelep gwallzarvoudoù rann ha rann. Diaes eo ar vuhez !

Le maître du haut château, Philip K. Dick, 1962, embannadurioù j’ai lu 2012.

roud 4

roud4A-viskoazh ‘m eus kemeret penn hent ar gwalarn, kant kilometr war lerc’h kant kilometr betek dibenn an douar. A-wechoù e kuitaen an hent tizh. Chom a raen en ur pleg-mor, e-kreiz ar menezioù, en ur gêriadenn, neblec’h.
Ul louzoù e oa. Ur blijadur. Diverkañ roufennoù ar sodell, ha skrivañ gant ar vro ur vuhez nevez. Mont en tu all d’an dremmwel, da welout, ne ouzer morse.

Gwelout n’eo ket ar ger azas. Ar c’horf en e bezh zo engouestlet er veaj, buhezañ ar vro a ra, kar pe estren an disterañ lec’h merzhet a-bell n’eo morse arall. Ar gweledvaoù, an dud, a dremen dianav, arvarus, war o roudoù, o buhez. Tud kozh, reoù yaouank, hervez al lec’h, an eur, an amzer, traoñiennoù, menezioù, lanneier, stêrioù, ar mor.

Ar wech kentañ din mont gant an hent-se e ‘m boa ur Simca brein. Ret e oa arboellañ ar c’heflusker, mont sioulik, evezhiañ ouzh an eoul, ouzh an dour.
Kirri brein all ‘m eus bet da heul. War wellat ez aent bepred. Plijus e oa bepred hag ur wir blijadur eo deuet da vezañ hiziv, un huñvre, un diflipadenn, un dec’hadenn beuzet er vro.

Hiziv e tibun sioulikoc’h ar maezioù pa n’int ket mui saotret gant trouz spontus va charabañ kozh. Heweloc’h eo ar yezh war ar panelloù. Paotañ a ra an anvioù lec’hioù brezhonek gant ar c’hilometradoù o vont. Diverket brezhonekadur meurlarjez stourmerion ar yezh, komedi dister leurennet gant an amaezhiadurezh. War ar panelloù ez anad istor ar yezh kozh, gwechoù trec’h, gwechoù all trec’het. Amañ emañ avat, demata a ra ar beajour kollet.
– Salud nevez estren d’ar vro, salud dit bugel bihan hon pobl disoñjet da dud. Ha ne anavezez ket ennomp da dresoù ? Mab e dad eo Kadiou ?
Souezhet out a vezañ ken mat amañ ? Ne ‘c’h eus kar ebet, mignon ebet er vro a soñjez ?
Striv un tammig da zibunañ neudennoù da vuhez. Ha ne ‘c’h eus bet biskoazh entan, jourdoul ha feiz er vuhez ? Eo ! Ni zo kar neuze. Ouzhpenn roudoù da huñvreoù a heuliez… Tud a anavezez, kerent ha mignoned. Te welo ! Kae gant an hent, en em goll !

Setu hent Pondi, hent anavezet. Hent Mur, abaoe ken pell… Pet gwech on bet du-hont ?
Kemmet kalz eo an hentoù. N’eo ket bet graet un hent peder forzh betek Pondi memestra ?
Distreiñ a ra buan ar maezioù pa bellaer diouzh an tolpadoù bras, setu parkeier ha pradeier ha tiez bihan amañ hag ahont.

Ne oan ket aet gant an hent-se ar wech kentañ.
Eus Kemper e teuen, da noz. Dasparzhet ‘m boa traktoù Naoned e Breizh gant tud Kelc’h Breizhek Naoned e Gouelioù Kernev. Roet e veze d’an holl, zoken d’ar CRSed. Diwezhat en noz e oa padet an abadenn o varvailhañ en dro da vanneoù bier skañv er c’hafedioù. Cholori a oa pa oa bet losket bannieloù triliv gant yaouankizoù tommet o fri.
Re ziwezhat e oan degouezhet e Mur evit kavout tud er skol ma veze dalc’het an devezhioù studi ma oan enskrivet. An holl stalioù a oa serr a-hed an hent hag aon ‘m boa bet rak chom hep ur banne strilheoul e seurt dezerzh.
Dihunet on bet gant gouloù deiz, kousket e-barzh va charabañ glas. Ur Bzh a oa ouzh e revr hag ur gwenn-ha-du embegus dindan ar c’hilvelezour sport oranjez kostez ar blenier. Poursuet e oan bet ur wech en abeg da ‘m Bzh gant archerion war c’hwiled tan. Ruz mouk edont dre forzh bezañ troadikellet da vont war va lec’h.
Plijadurezhioù ar yaouankiz.

Steuziet eo seurt arouezioù ha ne vez mui gwelet war ar c’hirri nemet daranverezh marc’hadourion a ra o amanenn gant an trivli breizhek. Forzh piv a arver ar gwenn-ha-du da embann e santimant ouzh e bloue. Paour kaezh brezhoned, tost un hanter kantved da heul e vourront gant à l’aise Breizh ha bonnets rouges. Nag ur sirk a zoare, nag a amzer gollet. Ket evit an holl. An trivliad breizhek zo bankadus hiziv an deiz evit gwellañ mad ar gevredigezh veveziñ. Hiniennoù a sav o embregerezhioù bihan da saveteiñ o revr en ur werzhañ o brogarouriezh en anv ur genvreuriezh vreizhek… Frañsizion vat ha labourant int deuet da vezañ.
Petra a c’hellfen kompren d’ ur seurt bed nevez. N’on nemet ur brezhoneger a grede dezhañ e oa tud Vreizh barrek da sevel ur bed kaeroc’h. Bez e oant evit gwir.

Setu ar savadurioù mein, emañ ar skol bepred en hevelep lec’h.
Aze ‘m eus komzet brezhoneg evit ar wech kentañ gant tud estreget va c’helenner brezhoneg parizian.

Ne ‘m boa ket dibabet labourat gant an dud-se. Nemet un dargouezh krouus e oa.
Iskisat tud. Tud kozh ha tud yaouank, bugale zoken. Tud labourant. Tennderioù etrezo.
Stroll ar wezenn da noz, tud yaouank a c’hoapae unan eus ar re goshañ. Dezerc’hañ a raent e veajoù tro dro d’ar bed, pep poblad kentidik o tegemer anezhañ gant kanaouennoù ha korolloù gouez. Un tamm kasoni a oa ganto. Ur rener all o doa dibabet.
Un hent re nevesaus evito a oa bet kinniget.
Skarzhet e oa bet tud, ha tud all a oa aet d’o heul.

Ne vern, ur blijadur e oa bet kejañ gant tud na oant ket o leñvañ, hiraezhiñ pe arc’hañ. Faot ar waskerion diavaez d’o bro voumoun a oa gwalleurioù strollad ar wezenn, ha ken eeun ha tra int bet da c’houlenn sikour digant o gwaskerion ha labouret ingal o deus ganto da vruzhunañ ar yezh abaoe.
Savomp ar vro a fell dimp a lavare ar re solutañ. Den ne roy dimp pezh a vank dimp. Mankoù zo pa n’ omp ket barrek da sevel ar pezh hon eus ezhomm. D’ al labour ! Pleustromp hon rezid, savomp hon bed. Kemeromp plas en denelezh evit mad an denelezh.
Ouzhpenn deskiñ ar yezh e ‘m boa dizoloet al lennegezh, ar yezhadur, ar jedoniezh, ar studioù war an istor, ar politikerezh, an armerzhouriezh, istor ar broioù all, ha kement-se e pemzek deiz hag e brezhoneg. Derou va bloavezhioù skolveur e oa.
Anat e oa din, pep tra a oa gallus, gallus e oa bevañ.

Brokus ha divent e oa ar raktres. Penaos o doa ken nebeut a dud savet kement a vinvioù ken pinvidik ? Penaos o doa graet o flas en un hil istorek a groge gant yaouankiz ar brezhoneg hag a buke d’an denelezh ?
Souezhet e oan bet o tizoleiñ ar yezh estren dianav e oa ar brezhoneg evidon un nebeut mizvezhioù kent, ha ken souezhet all e oan o tizoleiñ e c’hellen bezañ den e-mesk an denion. Kevredigezh Frañs n’he doa goulezet din nemet ur roll sklav sentus ha mezhek, berzet e oa bet din ar studioù.

Petra on deuet da vezañ ?
Mont a ran davet tud a ruz o botoù er mouvement breton, evel ma ne vije ket bet eus ar bloavezhioù labour hag eus ar blijadur a zevoudas ar gejadenn-se e-kreiz neblec’h.
Arvestiñ a ran ouzh an holl labourioù renet en anv ur Vreizh vojennek e stern un denelezh war he goar ma klask pep hini e eurvad en e gorn.

Setu ar savadurioù mein e-kreiz neblec’h, gweledvaoù goullo ha flour dindan ar glav. N’eus netra kemmet daoust d’ar berniadoù boestoù annez amañ hag ahont.
Hag ez adkavin denion ar vro-mañ ?

Debriñ un tamm a rankan ober.

an dalled hag an olifant

an dalledSeizh logodenn dall a glev un olifant.
Aon o deus. Petra eo ?
Unan a gred tostaat. Touch a ra ouzh ur pav.
– N’eo nemet ur piler a zo kouezhet aze.
Un eil a dosta ivez. Touch a ra ouzh an drompilh.
– Un naer eo evit gwir.
An trede a douch ouzh ur stilhon.
– Ur goaf eo.
Ar pevare a bign betek war benn an olifant.
– Hopala, un tornaod eo !
Ar bempet a dremen e-kichen ar skouarn.
– Un aveler eo, darbet eo bet din bezañ kaset gantañ d’an traoñ.
Ar c’hwec’hvet erfin a douchas ouzh al lost.
– Ma, ur gordenn uzet eo.

Neuze, ar seizhvet a oa chomet sioul a yeas d’ he zro. Kemer a reas hec’h amzer. Pignat a reas war an olifant, e ergerzhout a reas eus an drompilh betek al lost, ha ne c’hwitas war lod ebet eus al loen o vont a-gleiz hag a-zehou, o tremen a-us ha dindan.
– Mat. Me wel ! Pavioù solut e-giz peulioù, un drompilh wevn e-giz un naer, daou stilhon begek e-giz goafioù, uhel e-giz un tornaod, divskouarn bepred o vont e-giz daou aveler, beg e lost evel ur tamm kordenn gozh, setu un olifant kaer.

Sept souris dans le noir, albom gant Ed Young, 1995, embannadurioù Milan.
Anavezet eo ar sorbienn-mañ evel parabolenn voudaek savet en India en amzerioù koshañ. He adkavout a reer en Azia a-bezh.

deskard

deskardUr souezh eo un deskard war ar sorbiennañ.
N’eo ket un den nevez, kozh eo e vuhez.
Ur sammad sioù zo warnañ, bloc’heiladoù dastumet hep gouzout,
Hue ar pemdez war e zivskoaz.

Yaouank eo gant ar sorbiennoù avat,
Bresk, kalonek, ur sell nevez o parañ war ar bed.
Spi zo e vleunio e berzhioù bividik gant e labour.
Ra gevredo e vuhez gant hini ar sorbiennoù,
Da na ziren e labour d’ e sioù, boutin etrezañ hag e selaouerion.

War e choug emañ ar mall ober berzh,
Tech a viro outañ tostaat da greizig kreiz an danvez.
Mont a ray gant ar furm.
Stranañ a ray gant trobarzhioù ar buhezioù.

Bamiñ a ray ar selaouerion.
Heñvel outo eo neketa ? Netra arall gantañ ?
Danvez ar sorbiennoù zo kollet rak al lorbiñ.
Azeulet eo nemet peogwir e kred kemer ar gomz.
Gantañ e teu oberennoù amprestet, desket, dibunet, gwariet.

N’ en devo gounezet enor nemet diwar emziskouez,
Brabañser bihan ha boutin perzhek war an emwerzhañ.
Kalvezerezh hep danvez.
Perak ez a da goll perzhioù emdarzhek bividik an deraouad dindan tunioù ha lorberezh ?
An aon e vefe, pe ur reñverad micher ?

blog

blogDigedigedo,
An amzer a dro.
Digedigeda,
An amzer a ya.

Kant poz tremen.
An niver, an amzer ?
Unan zo a-wechoù muioc’h eget mil,
Un nebeut eilennoù pinvidikoc’h eget bloaz.

Kenderc’hel da vont, Boudedeo,
Na hent na bro.
Mignoned ?
Kenlabourerion ?

Petra a liamm kenvuhezerion
A dost, a bell,
Ouzh amzer ha sifroù heñvel ?
Mein ha poultrenn.

Ne ra pep hini nemet tremen.
N’eo nemet ur blog ouzhpenn.

distrujañ

distrujBeveziñ zo distrujañ, ha distrujañ a grou dismantroù, alese ar bernioù lastez kenderc’het gant ar gevredigezh veveziñ na ouzer ket petra ober ganto.
En dro d’an ti ma chomomp e kaver a bep seurt tammoùigoù listri liesseurt, a bep seurt doareoù pri poazh.
An dud o deus o zaolet aze ne oant ket bevezerion. O lastez a daolent war al lec’h ma vevent ha ne rae ket ur bern bras.

Ar beveziñ ne zistruj ket nemet an danvez, distrujañ a ra an dud.
Beveziñ a c’houlenn ur yoc’h ma ne vo ket re ziforc’hekaet an dud. Yoc’h zo lastez tud, pezh a chom ur wech skarzhet o denelezh.
An dud o deus taolet amañ o listri kozh a veve. Bastañ a raent d’an ezhommoù o doa da geñver gant ar pezh a genderc’hent, a berzhient da grouiñ. Krouiñ a raent bevañs, annez. Kenderc’hañ a raent neuz ar maezioù.
Hiziv an dud a vev en ul lec’h, a genderc’h en ul lec’h all marc’hadourezhioù diezhomm a vo bevezet e lec’h all, hag a ya da veveziñ en un trede lec’h pezh zo bet kenderc’het gant tud dianav dezho.
N’o deus tro ebet da zivizout war an neuz a vo d’al lec’h ma vevont. N’eo ket stummet ar gweledva ganto. Stummet eo gant kalvezourion deuet a lec’h all diwar raktresoù kellidel tud a chom ne ouzer ket pelec’h.

Ar beveziñ n’eo ket krouiñ. Ar c’hrouiñ zo diziouerus d’an denelezh.
Plegañ da gealiadurezh ar beveziñ da saveteiñ e groc’hen da c’hortoz zo arvarus. Lakaat seurt kealiadurezh da greskiñ a ra, ha distrujañ tammoù denelezh bras ouzh bras.

Ar pezh a zo skritellet arz hiziv n’eo nemet ur rann marc’hadourezhioù. N’eus liamm ebet etre ar c’henderc’hadoù arzel hag al lec’h ma vezont kenderc’het. Eztaol ar yoc’h o bevez zo estren mik da seurt marc’hadourezhioù. N’int mat nemet da lakaat ar moneiz da dreiñ e kelc’h ar c’henderc’hañ beveziñ.
O stumm, o ment, a rank klotañ gant ar frammoù dasparzhañ da dizhout ur c’helc’hiad bevezerion ledan a-walc’h ha kavout o flas war astelloù ar stalioù kulturel.
Ingal eo evit ar politikerezh, ar c’helaouiñ…

Kreizennet eo mui ouzh mui an holl nevidoù, bihanaet niver ar strolloù kellidel a ren war strolloù embregerezhioù liesseurt dasparzhet er bed a-bezh.
Un nebeudig a dud zo o ren war an arz. An arzourion a labour da gaout o flas er rouedadoù, da sevel marc’hadourezhioù nevidus, nevesaet bep bloaz diouzh c’hoant an nevidourion ha n’eo ket diouzh ezhommoù ar boblañs pe diouzh rediezhoù ar c’hrouiñ.
Drastus eo evit ur vro vihan he foblad. Ar c’henderc’hadoù uvelañ a rank tremen dre ar furm trec’h, koeñviñ, pe steuziañ.
Er Stadoù-Unanet, bro vras, ez eus tud a gendalc’h da vezañ krouerion lec’hel. Ha n’o deus ket ezhomm bezañ gwerzhet er vro ramzel en he fezh pa na glaskont ket kaout korvoderioù bourc’hizion.

Un abadenn deurus war ar gwin zo bet er skingomz. Gwelet e veze penaos n’eo ket gwerc’helezh an traoù a gont, nag al labour, hogen plegañ da furmoù an nevid, plegañ d’ar c’henderc’hañ beveziñ. Ar gwinierion a genderc’h diouzh reolennoù ar beveziñ. Rediet int bet da genderc’hañ muioc’h, ha gant ur furm hag ur blaz a vasto d’an amredadoù dasparzhañ.
Alese int bet rediet da ouzhpennañ mui ouzh mui a draoù en o gwin ha d’ e fardañ diouzh blaz an dasparzherion a abeg blaz goulakaet an arvalion pa ‘z eo evit gwir ar blaz gourlakaet d’ an arvalion gant an nevidourion a-vras.
E lec’h teurel pled ouzh ar rezin, ouzh o micher, e taolont pled ouzh an arc’hant a vo kenderc’het. Ned eo mui krouet gwin hogen kenderc’het boutailhadoù evit an dasparzherion hollc’halloudus…
Kement-se zo gwir war gement tachenn buhez mab-den er gevredigezh veveziñ.
E-lec’h kaout tud ez eus kalvezourion. N’eo ket an douar a zo en arvar hogen mab-den.
Steuziañ a ra.
Ar douar a bado kalz pelloc’h egetañ, a skarzho ar saotr, ar c’hwil dizenelaet, pe dre an tan pe dre an dour e ve.

roud 3

roud3– Netra nevez neuze ?
– Emañ war hent an distro.
– Dre an hent tizh.
– Ya, unan eus an hentoù boas a gemer da zistreiñ d’ ar gêr, pe an hent tizh pe an hent treuz.

– Ar wech-mañ e c’heller lavarout ne zistro ket d’ar gêr. Kemer a ra hent ar c’hornog.
Hag hoc’h eus graet berzh war roudoù all ? Ur gorollerez ? Alez Brankas. Perak e vefe deurus ? Darempredet en deus metoù ar arzoù bev. Pe oad eo ? Re yaouank evit ma vefe anavezet gantañ.
Kleuzit ar roud. Ne ouzer morse.
Hag er c’hafedi ? Ur muzulman… Degouezhet eo war e lerc’h hag aet eo kuit an hini kentañ. Chomet eo teir munutenn. Berr eo evit ur banne kafe. Taolet hoc’h eus pled outañ en abeg d’ar bajenn war Palestina… Gallus eo al liamm. Kengrediez a c’hell eginañ etre tud argaset eus meurdez hon kornogelezh, ha mignoniezh enep natur etre ur breizhad brezhoneger hag ur muzulman darbarer.
Labour mat, heuilhit an daou se a dost.

– Kuitaet en deus an hent tizh e Gwened. Chomet eo a-sav e Mur. N’en deus pellgomzet da zen ha den n’en deus pellgomzet dezhañ. N’en deus ket lazhet e hezoug avat. Gortoz a ra ur bellgomzadenn ?
– Ne lazh morse e hezoug. Padal ma n’ emañ ket e vec’hier gantañ e vo goullo e zaspugner a-raok pell.
– Tuet en deus e garr Straed al Lenn, e-kichen ar skol Sant Jozef. Marteze eo chomet a-sav da zebriñ un tamm. Ha prenet en deus un dra bennak ? Netra… Arc’hant liñvel neuze…

eneoù kaer

eneou kaerEurvad an dud vunut, an dud-se n’o doa ket pleget d’ an alouber.
N’ o doa ket graet kalz a dra. Ne oa bet nemet kenderc’hel da vezañ, na genlabourat gant mistri Europa hogen gant an dud nes dezho, skoulmañ liammoù startoc’h ganto.
Ganet e oa enno ar santad da vezañ graet traoù talvoudus.
Merzhet o doa an heugus e oa ar brezel. An nebeut a oa bet lezet dezho gant o mistri kent, o doa postet e silvidigezh o denelezh.

Tremenet ar barrad feuls, ne zifourke ket war varadoz an douar. Ar bed ne vefe ket mui evel a-raok ar brezel avat. Setu a soñjent. Trec’het e oa bet an droug, an droug hollveziadel, sevenadur an droug. Peurechu e oa ren ar vistri o c’horvoe adal an amzerioù koshañ. Ne vefe mui da c’houzañv leviadurezhioù direizh armerzhourion ha politikourion tidek o beli. An holl dud a vefe kevatal. An holl a vefe selaouet. Ar wech-mañ e vefe anzavet d’ an dud vunut ar roll a c’hoarient er gevredigezh. Labour a vefe da bep hini hervez ar pezh a ouie ober ha pep hini a vefe selaouet.
Laouen edont, dieub. Ne oant ket eus ar re o doa da ziverkañ ar sammad o doa war ar c’hoch.
Bez e vefe c’hoazh da c’houzañv ur frapadig direizhderioù ar bed kozh sur a-walc’h. Ne vefe ket hir amzer da c’hortoz. Aes e vefe bremañ kemer perzh da sevel ar bed nevez pa c’hallfe pep hini lavarout e soñj ha deskiñ e vicher den.
Skoazellet e vefent, selaouet. Ur bobl e vefent.
Kaer e oa kenvuhezañ plijadur an dud-se. Kaer e oa o jourdoul. Kaer e oa o welout asantiñ ouzh strivoù c’hoazh, ouzhpenn ar re o doa graet a-hed ar brezel da chom digabestr.
An disterañ den mac’hagnet e zenelezh a zouge uhel un tamm eus kaerded ar bed.
Echu e oa an noz. Lugernus e oa an dremmoù.

Siwazh, an hevelep re a rene war ar bed. O mistri gozh oa emgeitet gant euzhadennoù ar brezel. Chomet int sioul keit m’ o deus gallet gwaskañ war o fizhoni.
Deuet e oant er-maez eus an ifern kreñvoc’h ha krishoc’h eget biskoazh, gounezet ganto binvioù nevez. Tennet o deus o mad eus gwikefreoù ur bed kreizennet, kabestret strizh. Eus ur c’harc’har politikel, milourel, e oant barrek d’ober un urzh armerzhel nevez.
Gouzout a ouient hiviziken e c’heller distrujañ denelezh an dud da gaout un bagad chatal aes da vleniañ.

An dud vunut, harozed o dremmoù kaer, zo bet adkaset d’an netra, mezhekaet, goapaet, diskouezet d’ an holl evel atebeion an dizeneladur renet warno gant mistri a soñje bezañ dreisttud, reoù a gabestre an denelezh, a laere denelezh en ur grediñ tapout un dreistad denelezh.
Dizenelaet, dibolitikaet eo bet an dud vunut, kantet da chatal o vont da vegeliat un tamm paper en o dorn a zilennadeg da zilennadeg, galvet da beuriñ diziwezh pradeier helvus ar beveziñ yoc’hek.
A zenion da yoc’h int bet mac’hagnet, gwastet o c’haerded, o yec’hed, o selloù a bare war un dremmwel skedus.

Ne vern, en o c’hreizon e chom kaerded ha brokusted. Un dremmwel kaer a sked en o daoulagad paret war skleur un deiz nevez o tont war ur bed brokus kaer ha c’hwek.
Ganet o deus kaerded ar bed, kaerded a zouge endeo o diaraogerion, tud rez.
Ur bed hepto ne vo nemet un euzhadenn.
O anal zo hini ar bed, zoken mar n’ eus ket bepred ganti frond ar roz.
Aes eo o lazhañ, o mac’hagnañ, o mezhekaat er c’hrevier ma eskor red aner ar moneiz.
Keit ma chomo un tamm eus o c’hig e c’hello genel o askre kaerded ar bed.
Hep o buhezioù troet davit an dazont pa baoueze heug ar brezel a-raok tarzhañ a-nevez krishoc’h war glask kabestrañ o eneoù, hepto, hep kened o dremmoù, ar bed zo vil.

roud 2

roud 2Sac’het ar voullerez ez an da brenañ unan all. Perak ? Da betra e talvez moullañ ?
Da betra e talvez skrivañ ? Ha n’eo ket ar gerioù war ar paper nemet un adsked eus ur vuhez ? Ur vuhez paper eo ? Hag eo reiñ d’ar vuhez ur vent all ? N’ eo netra avat pa n’ eus ket eus ur vuhez da skor ?

Ar Verb da skouer, petra a dalvez ar Verb ? Petra an diaoul eo ar Verb-se ? Troidigezh ur ger hebraek, neuze gresianeg, neuze latin, neuze gallek, neuze brezhonek ? Ha ne vefe netra nemet ur flapach din me ?
Ret e vo goulenn d’ ar re ez eo ar brezhoneg un eztaol diles evito. Boud, ober eo ? Petra eo ar Verb-se deuet dimp eus un istor milvloaziek ?

Petra ar gêrioù-se war ar paper ? Petra int evidon ha petra int evit ar re all ?
Palestina. Penaos deskrivañ ar saotr, an distruj, an dizenel ez eo ar voger-se, ar gealiadurezh se ?
An dizenel ? Ha n’eo ket denel an dizenel ? An distruj, ar sujidigezh, zo anal an denelezh, ganet en he yaouankiz. Ha n’eo ket denel kas an dud da netra, da loened, da chatal an dilenidi emlakaet da vibion vuiañkaret un Doue krouer an denelezh. Ha ne c’hell bezañ an denelezh nemet hini ar vistri ?

Skrivañ. Gerioù.
Gerioù hep boud o vont a-unan ganto n’int nemet tasmantoù, gevier. Skrivañ evit skrivañ, embann evit embann a gas d’ar goullo, d’un tasmant, d’un adsked eus ur goullo andoniek. Pelec’h emañ ar boud ? Rouez eo e ganfe ur boud diwar ur gaou, rouez ha prizius. Un touell ober, un touell bon, un touell preder. Skrivañ evit skrivañ, gwerzhañ evit gwerzhañ, prenañ evit prenañ. Goullo ur vuhez da voulañ gerioù goullo. A-walc’h dezho bezañ… Lu.

Kroc’hen ar plac’h se a dremen dindan ur bann heol war vevenn ar gwel. Mont d ‘he heul. Lavarout pegen fromus e oa. Al liv, an danvez, ar pred… Ar pred ! Tevel ! Na c’heriañ.
Aet eo ar pred ha goullo e vo ar gêrioù. Ne vint ket zoken un asvan a rezid. Ne vin ket un hent davit kaerded hon denelezh.
Soñj a zeu din eus ul levr. Ur sellad war dud ur vro bell. Gerioù a zistumm an dud, a liv gaou an aozer, e saotr. Spontus. Ur gwiskad sujidigezh war c’horre mil ha mil all deuet en e raok. An dud se gwasket, korvoet, gwasket a-nevez, korvoet c’hoazh, aze, er gerioù-se, moullet, embannet, ledet, war zigarez petra ? Perak embann, pe gadouriezh, pe lazioù, pe gantreizhañ ?
Netra nemet gwerzhañ, embann, padout, bezañ diouzh tu ar wask, diouzh tu ar gwaskerezh.
Ar gwir hon befe da askenderc’hañ ar pezh e vezomp a vil vern nemet peogwir e vezomp ha peogwir e vefe nebeut a dra ar re all dindan hon poltredoù ad vitam eternam.
Ni eo a oar.
Moulañ e-lec’h bezañ, moulañ hep bezañ. Pelec’h emañ ar boud a gantreizhfe seurt skrid ? Pelec’h emañ ar barzh, ar skrivagner, ar skriver diles ?
Ne liv ar skrid nemet ar pezh a vast da zreistbevañs ar skriver, da zreistbevañs an embanner. Eksotegezh ar skrid zo azon ur yezh hep boud, hep bro, hep ober. Gerioù goullo, dastumadenn balafenned n’eus ket anezho, bezoud tasmantoù a glask tremen da dud.
N’eus nemet denion a c’hell reiñ prouennoù dre o gerioù. Neuze e c’hell ar burzhud bezañ.
Tevel neuze, pellaat ar bizied diouzh ar c’hlavier, lezel ar c’hreion e-kichen ar follenn.

Hag ar plac’h he c’hroc’hen treuzwelus, eztaol ar vuhez e vefe ? Aet ar pred en aner ar gerioù ?
Penn un erv a gened ? Gant ma vefe perzhiañ an aozer enno, ha perzhiañ lennerion, tud brokus a-walc’h da gas ar gerioù d’ar vuhez en-dro, da vont betek o boud, gant ma vefe bet enno un tamm disterañ a voud. Aner e vefe a hent all mont a c’haou da c’haou, a dasmant da dasmant, a skeud da skeud, a douell da douell, nemet evit en em reiñ ar soñj da vezañ ha pellaat diouzh ar boud, o nac’h an disterañ tamm koroll gantañ. Re risklus eo diskouez pegen bresk eo mab-den.
Burzhud ha kevrin an destenn c’hoariva, heuliad ar pazioù koroll a hañval aner d’ an tremeniad.
Gallusted, bezusted, bezoud int. Dister d’ar sell kentañ e tarzhont el leurennañ, enkorfet, egoret, oberiet.
Perak e chom ken divarrek, ken dister va gerioù ? Perak ne zeuont ket da vev ? Hag un den on c’hoazh ?
– Ur banne kafe all mar plij.