A-viskoazh ‘m eus kemeret penn hent ar gwalarn, kant kilometr war lerc’h kant kilometr betek dibenn an douar. A-wechoù e kuitaen an hent tizh. Chom a raen en ur pleg-mor, e-kreiz ar menezioù, en ur gêriadenn, neblec’h.
Ul louzoù e oa. Ur blijadur. Diverkañ roufennoù ar sodell, ha skrivañ gant ar vro ur vuhez nevez. Mont en tu all d’an dremmwel, da welout, ne ouzer morse.

Gwelout n’eo ket ar ger azas. Ar c’horf en e bezh zo engouestlet er veaj, buhezañ ar vro a ra, kar pe estren an disterañ lec’h merzhet a-bell n’eo morse arall. Ar gweledvaoù, an dud, a dremen dianav, arvarus, war o roudoù, o buhez. Tud kozh, reoù yaouank, hervez al lec’h, an eur, an amzer, traoñiennoù, menezioù, lanneier, stêrioù, ar mor.

Ar wech kentañ din mont gant an hent-se e ‘m boa ur Simca brein. Ret e oa arboellañ ar c’heflusker, mont sioulik, evezhiañ ouzh an eoul, ouzh an dour.
Kirri brein all ‘m eus bet da heul. War wellat ez aent bepred. Plijus e oa bepred hag ur wir blijadur eo deuet da vezañ hiziv, un huñvre, un diflipadenn, un dec’hadenn beuzet er vro.

Hiziv e tibun sioulikoc’h ar maezioù pa n’int ket mui saotret gant trouz spontus va charabañ kozh. Heweloc’h eo ar yezh war ar panelloù. Paotañ a ra an anvioù lec’hioù brezhonek gant ar c’hilometradoù o vont. Diverket brezhonekadur meurlarjez stourmerion ar yezh, komedi dister leurennet gant an amaezhiadurezh. War ar panelloù ez anad istor ar yezh kozh, gwechoù trec’h, gwechoù all trec’het. Amañ emañ avat, demata a ra ar beajour kollet.
– Salud nevez estren d’ar vro, salud dit bugel bihan hon pobl disoñjet da dud. Ha ne anavezez ket ennomp da dresoù ? Mab e dad eo Kadiou ?
Souezhet out a vezañ ken mat amañ ? Ne ‘c’h eus kar ebet, mignon ebet er vro a soñjez ?
Striv un tammig da zibunañ neudennoù da vuhez. Ha ne ‘c’h eus bet biskoazh entan, jourdoul ha feiz er vuhez ? Eo ! Ni zo kar neuze. Ouzhpenn roudoù da huñvreoù a heuliez… Tud a anavezez, kerent ha mignoned. Te welo ! Kae gant an hent, en em goll !

Setu hent Pondi, hent anavezet. Hent Mur, abaoe ken pell… Pet gwech on bet du-hont ?
Kemmet kalz eo an hentoù. N’eo ket bet graet un hent peder forzh betek Pondi memestra ?
Distreiñ a ra buan ar maezioù pa bellaer diouzh an tolpadoù bras, setu parkeier ha pradeier ha tiez bihan amañ hag ahont.

Ne oan ket aet gant an hent-se ar wech kentañ.
Eus Kemper e teuen, da noz. Dasparzhet ‘m boa traktoù Naoned e Breizh gant tud Kelc’h Breizhek Naoned e Gouelioù Kernev. Roet e veze d’an holl, zoken d’ar CRSed. Diwezhat en noz e oa padet an abadenn o varvailhañ en dro da vanneoù bier skañv er c’hafedioù. Cholori a oa pa oa bet losket bannieloù triliv gant yaouankizoù tommet o fri.
Re ziwezhat e oan degouezhet e Mur evit kavout tud er skol ma veze dalc’het an devezhioù studi ma oan enskrivet. An holl stalioù a oa serr a-hed an hent hag aon ‘m boa bet rak chom hep ur banne strilheoul e seurt dezerzh.
Dihunet on bet gant gouloù deiz, kousket e-barzh va charabañ glas. Ur Bzh a oa ouzh e revr hag ur gwenn-ha-du embegus dindan ar c’hilvelezour sport oranjez kostez ar blenier. Poursuet e oan bet ur wech en abeg da ‘m Bzh gant archerion war c’hwiled tan. Ruz mouk edont dre forzh bezañ troadikellet da vont war va lec’h.
Plijadurezhioù ar yaouankiz.

Steuziet eo seurt arouezioù ha ne vez mui gwelet war ar c’hirri nemet daranverezh marc’hadourion a ra o amanenn gant an trivli breizhek. Forzh piv a arver ar gwenn-ha-du da embann e santimant ouzh e bloue. Paour kaezh brezhoned, tost un hanter kantved da heul e vourront gant à l’aise Breizh ha bonnets rouges. Nag ur sirk a zoare, nag a amzer gollet. Ket evit an holl. An trivliad breizhek zo bankadus hiziv an deiz evit gwellañ mad ar gevredigezh veveziñ. Hiniennoù a sav o embregerezhioù bihan da saveteiñ o revr en ur werzhañ o brogarouriezh en anv ur genvreuriezh vreizhek… Frañsizion vat ha labourant int deuet da vezañ.
Petra a c’hellfen kompren d’ ur seurt bed nevez. N’on nemet ur brezhoneger a grede dezhañ e oa tud Vreizh barrek da sevel ur bed kaeroc’h. Bez e oant evit gwir.

Setu ar savadurioù mein, emañ ar skol bepred en hevelep lec’h.
Aze ‘m eus komzet brezhoneg evit ar wech kentañ gant tud estreget va c’helenner brezhoneg parizian.

Ne ‘m boa ket dibabet labourat gant an dud-se. Nemet un dargouezh krouus e oa.
Iskisat tud. Tud kozh ha tud yaouank, bugale zoken. Tud labourant. Tennderioù etrezo.
Stroll ar wezenn da noz, tud yaouank a c’hoapae unan eus ar re goshañ. Dezerc’hañ a raent e veajoù tro dro d’ar bed, pep poblad kentidik o tegemer anezhañ gant kanaouennoù ha korolloù gouez. Un tamm kasoni a oa ganto. Ur rener all o doa dibabet.
Un hent re nevesaus evito a oa bet kinniget.
Skarzhet e oa bet tud, ha tud all a oa aet d’o heul.

Ne vern, ur blijadur e oa bet kejañ gant tud na oant ket o leñvañ, hiraezhiñ pe arc’hañ. Faot ar waskerion diavaez d’o bro voumoun a oa gwalleurioù strollad ar wezenn, ha ken eeun ha tra int bet da c’houlenn sikour digant o gwaskerion ha labouret ingal o deus ganto da vruzhunañ ar yezh abaoe.
Savomp ar vro a fell dimp a lavare ar re solutañ. Den ne roy dimp pezh a vank dimp. Mankoù zo pa n’ omp ket barrek da sevel ar pezh hon eus ezhomm. D’ al labour ! Pleustromp hon rezid, savomp hon bed. Kemeromp plas en denelezh evit mad an denelezh.
Ouzhpenn deskiñ ar yezh e ‘m boa dizoloet al lennegezh, ar yezhadur, ar jedoniezh, ar studioù war an istor, ar politikerezh, an armerzhouriezh, istor ar broioù all, ha kement-se e pemzek deiz hag e brezhoneg. Derou va bloavezhioù skolveur e oa.
Anat e oa din, pep tra a oa gallus, gallus e oa bevañ.

Brokus ha divent e oa ar raktres. Penaos o doa ken nebeut a dud savet kement a vinvioù ken pinvidik ? Penaos o doa graet o flas en un hil istorek a groge gant yaouankiz ar brezhoneg hag a buke d’an denelezh ?
Souezhet e oan bet o tizoleiñ ar yezh estren dianav e oa ar brezhoneg evidon un nebeut mizvezhioù kent, ha ken souezhet all e oan o tizoleiñ e c’hellen bezañ den e-mesk an denion. Kevredigezh Frañs n’he doa goulezet din nemet ur roll sklav sentus ha mezhek, berzet e oa bet din ar studioù.

Petra on deuet da vezañ ?
Mont a ran davet tud a ruz o botoù er mouvement breton, evel ma ne vije ket bet eus ar bloavezhioù labour hag eus ar blijadur a zevoudas ar gejadenn-se e-kreiz neblec’h.
Arvestiñ a ran ouzh an holl labourioù renet en anv ur Vreizh vojennek e stern un denelezh war he goar ma klask pep hini e eurvad en e gorn.

Setu ar savadurioù mein e-kreiz neblec’h, gweledvaoù goullo ha flour dindan ar glav. N’eus netra kemmet daoust d’ar berniadoù boestoù annez amañ hag ahont.
Hag ez adkavin denion ar vro-mañ ?

Debriñ un tamm a rankan ober.

Digedigedo,
An amzer a dro.
Digedigeda,
An amzer a ya.

Kant poz tremen.
An niver, an amzer ?
Unan zo a-wechoù muioc’h eget mil,
Un nebeut eilennoù pinvidikoc’h eget bloaz.

Kenderc’hel da vont, Boudedeo,
Na hent na bro.
Mignoned ?
Kenlabourerion ?

Petra a liamm kenvuhezerion
A dost, a bell,
Ouzh amzer ha sifroù heñvel ?
Mein ha poultrenn.

Ne ra pep hini nemet tremen.
N’eo nemet ur blog ouzhpenn.

– Netra nevez neuze ?
– Emañ war hent an distro.
– Dre an hent tizh.
– Ya, unan eus an hentoù boas a gemer da zistreiñ d’ ar gêr, pe an hent tizh pe an hent treuz.

– Ar wech-mañ e c’heller lavarout ne zistro ket d’ar gêr. Kemer a ra hent ar c’hornog.
Hag hoc’h eus graet berzh war roudoù all ? Ur gorollerez ? Alez Brankas. Perak e vefe deurus ? Darempredet en deus metoù ar arzoù bev. Pe oad eo ? Re yaouank evit ma vefe anavezet gantañ.
Kleuzit ar roud. Ne ouzer morse.
Hag er c’hafedi ? Ur muzulman… Degouezhet eo war e lerc’h hag aet eo kuit an hini kentañ. Chomet eo teir munutenn. Berr eo evit ur banne kafe. Taolet hoc’h eus pled outañ en abeg d’ar bajenn war Palestina… Gallus eo al liamm. Kengrediez a c’hell eginañ etre tud argaset eus meurdez hon kornogelezh, ha mignoniezh enep natur etre ur breizhad brezhoneger hag ur muzulman darbarer.
Labour mat, heuilhit an daou se a dost.

– Kuitaet en deus an hent tizh e Gwened. Chomet eo a-sav e Mur. N’en deus pellgomzet da zen ha den n’en deus pellgomzet dezhañ. N’en deus ket lazhet e hezoug avat. Gortoz a ra ur bellgomzadenn ?
– Ne lazh morse e hezoug. Padal ma n’ emañ ket e vec’hier gantañ e vo goullo e zaspugner a-raok pell.
– Tuet en deus e garr Straed al Lenn, e-kichen ar skol Sant Jozef. Marteze eo chomet a-sav da zebriñ un tamm. Ha prenet en deus un dra bennak ? Netra… Arc’hant liñvel neuze…

Sac’het ar voullerez ez an da brenañ unan all. Perak ? Da betra e talvez moullañ ?
Da betra e talvez skrivañ ? Ha n’eo ket ar gerioù war ar paper nemet un adsked eus ur vuhez ? Ur vuhez paper eo ? Hag eo reiñ d’ar vuhez ur vent all ? N’ eo netra avat pa n’ eus ket eus ur vuhez da skor ?

Ar Verb da skouer, petra a dalvez ar Verb ? Petra an diaoul eo ar Verb-se ? Troidigezh ur ger hebraek, neuze gresianeg, neuze latin, neuze gallek, neuze brezhonek ? Ha ne vefe netra nemet ur flapach din me ?
Ret e vo goulenn d’ ar re ez eo ar brezhoneg un eztaol diles evito. Boud, ober eo ? Petra eo ar Verb-se deuet dimp eus un istor milvloaziek ?

Petra ar gêrioù-se war ar paper ? Petra int evidon ha petra int evit ar re all ?
Palestina. Penaos deskrivañ ar saotr, an distruj, an dizenel ez eo ar voger-se, ar gealiadurezh se ?
An dizenel ? Ha n’eo ket denel an dizenel ? An distruj, ar sujidigezh, zo anal an denelezh, ganet en he yaouankiz. Ha n’eo ket denel kas an dud da netra, da loened, da chatal an dilenidi emlakaet da vibion vuiañkaret un Doue krouer an denelezh. Ha ne c’hell bezañ an denelezh nemet hini ar vistri ?

Skrivañ. Gerioù.
Gerioù hep boud o vont a-unan ganto n’int nemet tasmantoù, gevier. Skrivañ evit skrivañ, embann evit embann a gas d’ar goullo, d’un tasmant, d’un adsked eus ur goullo andoniek. Pelec’h emañ ar boud ? Rouez eo e ganfe ur boud diwar ur gaou, rouez ha prizius. Un touell ober, un touell bon, un touell preder. Skrivañ evit skrivañ, gwerzhañ evit gwerzhañ, prenañ evit prenañ. Goullo ur vuhez da voulañ gerioù goullo. A-walc’h dezho bezañ… Lu.

Kroc’hen ar plac’h se a dremen dindan ur bann heol war vevenn ar gwel. Mont d ‘he heul. Lavarout pegen fromus e oa. Al liv, an danvez, ar pred… Ar pred ! Tevel ! Na c’heriañ.
Aet eo ar pred ha goullo e vo ar gêrioù. Ne vint ket zoken un asvan a rezid. Ne vin ket un hent davit kaerded hon denelezh.
Soñj a zeu din eus ul levr. Ur sellad war dud ur vro bell. Gerioù a zistumm an dud, a liv gaou an aozer, e saotr. Spontus. Ur gwiskad sujidigezh war c’horre mil ha mil all deuet en e raok. An dud se gwasket, korvoet, gwasket a-nevez, korvoet c’hoazh, aze, er gerioù-se, moullet, embannet, ledet, war zigarez petra ? Perak embann, pe gadouriezh, pe lazioù, pe gantreizhañ ?
Netra nemet gwerzhañ, embann, padout, bezañ diouzh tu ar wask, diouzh tu ar gwaskerezh.
Ar gwir hon befe da askenderc’hañ ar pezh e vezomp a vil vern nemet peogwir e vezomp ha peogwir e vefe nebeut a dra ar re all dindan hon poltredoù ad vitam eternam.
Ni eo a oar.
Moulañ e-lec’h bezañ, moulañ hep bezañ. Pelec’h emañ ar boud a gantreizhfe seurt skrid ? Pelec’h emañ ar barzh, ar skrivagner, ar skriver diles ?
Ne liv ar skrid nemet ar pezh a vast da zreistbevañs ar skriver, da zreistbevañs an embanner. Eksotegezh ar skrid zo azon ur yezh hep boud, hep bro, hep ober. Gerioù goullo, dastumadenn balafenned n’eus ket anezho, bezoud tasmantoù a glask tremen da dud.
N’eus nemet denion a c’hell reiñ prouennoù dre o gerioù. Neuze e c’hell ar burzhud bezañ.
Tevel neuze, pellaat ar bizied diouzh ar c’hlavier, lezel ar c’hreion e-kichen ar follenn.

Hag ar plac’h he c’hroc’hen treuzwelus, eztaol ar vuhez e vefe ? Aet ar pred en aner ar gerioù ?
Penn un erv a gened ? Gant ma vefe perzhiañ an aozer enno, ha perzhiañ lennerion, tud brokus a-walc’h da gas ar gerioù d’ar vuhez en-dro, da vont betek o boud, gant ma vefe bet enno un tamm disterañ a voud. Aner e vefe a hent all mont a c’haou da c’haou, a dasmant da dasmant, a skeud da skeud, a douell da douell, nemet evit en em reiñ ar soñj da vezañ ha pellaat diouzh ar boud, o nac’h an disterañ tamm koroll gantañ. Re risklus eo diskouez pegen bresk eo mab-den.
Burzhud ha kevrin an destenn c’hoariva, heuliad ar pazioù koroll a hañval aner d’ an tremeniad.
Gallusted, bezusted, bezoud int. Dister d’ar sell kentañ e tarzhont el leurennañ, enkorfet, egoret, oberiet.
Perak e chom ken divarrek, ken dister va gerioù ? Perak ne zeuont ket da vev ? Hag un den on c’hoazh ?
– Ur banne kafe all mar plij.