Kenavo mignoned
kaer hoc’h bet
dour ha mel hoc’h eus profet din e-kreiz an dezerzh
a zifoupe dioutañ plant estlammus
dastumet un eostad
hoc’h distro d’ ar gêr
chañs vat deoc’h
er bed hoc’h eus annezet
tremeniad e chomin
an dezerzh a ra diouer din.
Kouezhañ e trap an dibab, divizout hep gouzout, hep arnodiñ, sentiñ d’ ur mestr disgwel a blav a-us d’ hon buhezioù pe, digabestr kemer hent ar rezid, buhezañ, ha c’hoarvezet a c’hoarvezo.
Eñ
gant e garr bihan
e urzhiataerig
e dammig liorzh en-dro d’ e diig
e veurevezhioù laouen
e bredoù sasun
e filmoù espar
e sonerezh muiañ-karet
e vignoned ali gantañ
eñ
un all
un all c’hoazh
milionoù all
e digenvez divent ur bed diempret.
Kemeret o deus penn an hent
hent an harlu
kozh int
pakadet traezoù o buhez
listri
arrebeuri
poltredoù
ur benveg skinwel
dilhadoù ha liñselioù
louzeier d’ o c’hleñvedoù
nammoù ar gozhni
poanioù
plijadurioù
re, kalz re
spi en ur vuhez nevez
en o amen
skrapet munutennoù digant an tonkad
trec’het war ranngalon marv o mab
warc’hoazh zo bepred nevez flamm
hiziv a bad da viken keit ma vuhezont
an ozhac’h
uvel
blin
zo gantañ mousc’hoarzh ur bugel
ha galloud Moizez.
kevrin a oa
arvar
e don hon c’horfoù
petra a c’hoarveze
penaos
genel unan nevez
krouadur
neveziñ ar bed
dic’hortoz
pezh a zeue eus ar c’horf
ne oa ket danzeet
ne oa ket frouezh ar beveziñ
ne oa ket un dilerc’h
lastez
beved
kalvezad
buhezañ
nann
diles e oa
digent
ne oamp ket mestr warnañ
e nep doare
denion e rae ac’hanomp
pa asantemp dezhañ
aet eo da netra
c’hoarzhadennoù ar re a gred e c’haller dibab
prenañ
kalvezañ
bezañ ur me beg bras
mestr ar bed
hag a gil rak un arvarik
un aonik
un troc’h
ur c’hemm dizistro
merourion an alvez
hiniennoù piz
a gil rak un ni
a gil rak ur c’hevrin
eeun
denel
brokus
E pe zegouezh e c’hellan ober gant ar ger leterc’had ?
Ent kalvezel, eo termenet evel «ambredañ A dre ober gant an arouez o tenotañ B, ken e vez diskogellet an arc’hwel denotañ ha digoret hent ar c’hennotañ» e-barzh Lavar 09, KIS-359, p. 83
Pa lennan ar skridoù niverus gant GE (Guy Étienne) ma ra anv eus leterc’had e kavan eo arveret evit menegiñ ur gwezhiañ a zo kalz ledanoc’h eget ar barzhiñ, an arz, pe ar yezhoniezh, ar ouezoniezh ma ra anv anezho.
Marteze n’ on ket gwall ampart evit mont war an tachennoù pleustret gant GE.
Pa dostañ an aozer ouzh an arz, e kav din e chomer hanter hent etre ar ouezoniezh hag un dra all n’eo ket spisaet gwall resis a denfe d’ an hontkenderc’hañ, d’ an nit ?
Hañval a ra din e chom ar ger arz ur c’halvezad, ur ger a glasker termenañ hep reiñ da anavezout ar pezh a zo endalc’het gantañ… Un tammig evel ma vefer gennet gant an termenadur danzeet gant ar stuzegezh ren, hini ar ger gallek art.
Pinvidik kenañ eo avat ar skridoù embannet gant GE e-barzh PREDER hag ar gelaouenn EMSAV. Pinvidik eo ar geriaoueg sevenet gant an aozer ha digeriñ a ra war un dezevout diles ha nevezus.
Dispellaet on gant al labour graet ha war un dro eo al labour-se, e-touez meur a draoù all, a ro din kalon da glask fraeshaat va ferzhiadur en denelezh.
Da viskoazh on bet techet da veskañ pep tra. Moarvat eo peogwir da ‘m meno ne gaver morse e buhez mab-den elfennoù a c’hellfe bezañ renket dindan ur c’heal nemetken. Ar c’healioù ne dalvezont nemet da labourat. Ar gwezhiañ disterañ gant mab-den a denn bepred da veur a dachenn.
Ur gwezhiañ denel klok ha diles a-berzh mab-den, a endalc’h war un dro labourat, oberiañ ha niñvañ. Lakaat a ra e brall perzhioù buhezel mab-den hag e berzhioù alvezel ha bevedel. Bras pe brasoc’h e vo pep hini eus an elfennoù-se hervez an degouezhioù ha diaes e kavan tevel war an arvez-mañ-arvez war zigarez bezañ efedus.
Marteze ne c’hoarvez nemet e degouezhioù ‘zo d’ ar gwezhiañ denel bezañ klok, ha diemouez eo.
Ha n’ eo ket an emouezañ bevennet d’ ar soliadelezh, d’ ar ouezoniezh, d’ an alvez ? Trec’h e vefe neuze an oberiañ ? An nit ne vefe nemet dargouezh glan ?
Daoust d’ e emdarzhegezh, an nit ne c’hell c’hoarvezout nemet mar bez sevenet amveziadoù e vezusted gant an den (hinienn bevedel ha loen keodedel) er bed savet gantañ, e-touez ur gumuniezh tud, hag ar bezañs enni eus hil ar gwezhiañ a remziad da remziad e stumm kalvezadoù ha taolioù nit, kalvezadoù padus ha taolioù nit steuzidik (an den zo barrek da anavezout, pe da vuhezañ ar pezh na wel ket, na veiz ket. Ha n’ emañ ket aze roll pinvidikañ al leterc’had ?).
Soñj ‘m eus eus daou zoare lakaet d’an ober er bloavezhioù seikont : ar beveziñ, a zistruj an elfennoù arveret, pe an hontkenderc’hañ, a zistruj an elfennoù arveret ivez, hogen ez int adkavet e stumm un elfenn nevez a ampar ur c’halvezad nevez. Neuze e adkaver e seurt kalvezad ar c’halvezadoù kent hag an taolioù nit kent. Un hiladur ez eus, un istor.
Da ‘m meno ne c’hell bezañ eus an hontkenderc’hañ nemet e-serr un niñvañ.
Arvestiñ ha lenn, n’ eo ket hontkenderc’hañ, ret eo ober, ha komz.
An arz zo bezañt er c’halvezadoù arzel diziouerus emichañs d’ ar bed da vout.
An arz bev, an nit, n’ emañ ket er c’halvezadoù arzel, nag en arz ensavadekaet a zo stuzegezh, hollad ar c’halvezadoù, ha n’ eo ket sevenadur. Setu pezh a greden, arz ha sevenadur ne c’hellont bout nemet mar bez eus an nit
Ar galleg culture zo ur goumoulenn, ur c’halvezad, a dalvez da argas en ur bed all bezusted an nit empleget gant arver resis ar ger sevenadur (Alies eo arveret ar ger sevenadur evit ar galleg pemdeziek culture. Gwelloc’h e vefe en degouezhioù-se ober gant kultur peogwir e chomer e-par ar stuzegezh ren ha treuzplakañ a reer ar brezhoneg sevenadur war ar galleg culture hep derc’hel kont eus ar pezh a zo endalc’het gant ar ger brezhonek.
Ar ger sevenadur zo bet krouet gant Vallée emichañs, eleze e dibenn an naontekvet kantved, kavet e-barzh an Notennou diwar-benn ar Gelted koz adembannet e 1922, ha resisaet eo bet e ster gant al labourioù renet adal ar bloavezhioù 50 gant al labourioù embannet gant PREDER hag e-barzh ar gelaouenn EMSAV).
En hevelep doare ma ‘z eo risklet ster sevenadur da stuzegezh er brezhoneg komzet eo risklet ar politikaat da bolitikerezh (la politique), hag ar geoded da gevredigezh o tispellaat an hontkenderc’hañ e gounid ar c’halvezañ.
Stuzegezh, kevredigezh ha politikerezh zo kalvezadoù, frouezh an oberiañ, kenkoulz hag un daol pe ur gador. Arvezioù bevedel zo ganto ivez pa dalvezont da ziwall beved an dud dre o gwareziñ hag o magañ. N’ on ket sur ha ne vefe ket eus ar riskladur ster er brezhoneg resis zoken.
Ne gomprenan ket bepred pe zachenn zo d’ ar ger leterc’had gant GE.
Hañval a ra a-wechoù ne vefe ket a ziforc’h etre leterc’had ha derc’henn. Padal evidon e taveont da saviadoù diforc’h.
Heñvel eo ouzh tudoniourion ‘zo a ra eus ur sorbienn disleberadur ur vojenn. Daou dra disheñvel int evidon, eskoret e saviadoù diforc’h gant ur roll disheñvel.
Ken diziouerus int an eil hag eben avat.
An dro gaer betek amañ…
Klevet ‘m eus er skingomz, diouzh ur beure bennak, ur politikour a genlaboure gant bagad arlevier ar republik frañses.
Ar gelaouennerez a c’houlenne outañ ha ne oa ket diaes kregiñ evel kannad ha na gaout ur pleustr eus ar vicher.
Respontet en deus an aotrou dezhi, o vont outi dre hec’h anv, e oa an hevelep saviad ma oa bet hi p’he deus kroget e France Inter.
Hag ul leterc’had eo se ?
E-lec’h komz eus an degouezh meneget gant e aterserez en deus meneget un degouezh all.
En ur ober kement-se en deus diflipet diouzh ur respont gwirion, diouzh un tamm preder hag eskemm, dre ginnig ur skeudenn a gavan me diazas mik.
Ar gelaouennerez (kelaouennerez pe ambilherez ?) zo bet paket mik gant seurt respont ha divarrek da brederiañ. (Pezh a ziskouez marteze e oa he goulenn diwar-c’horre. Adkemeret he doa pezh a lavarer er mass media, hep un tamm enklask eus he ferzh).
Anat e oa koulskoude, zoken evit ul leue eveldon ha ne oa ket bet fiziet enni ambilhañ un abadenn diouzh ar beure war ar skingomz hep m’he dije graet labourioù all eus ar seurt, hogen un tamm mat aesoc’h, en a-raok. Desket he deus he micher, gwellaet he barregezhioù gant labourioù all a-raok ma vefe fiziet enni seurt abadenn.
En degouezh-mañ, Hag e c’haller ober anv eus leterc’had ?
Amañ, ar politikour ne zegas nemet ur skeudenn diresis a gemer lec’h un dezrann resis eus un darvoud eus an alvez : arc’hwelerezh frammoù ar stad, lakaet da gevatal d’ un darvoud o c’hoarvezout e metou al labour dre vras. Me, selaouer an abadenn zo lakaet da soñjal : ret eo da bep hini kregiñ gant ul labour.
Pe evit aesaat deveizañ ar gelaouennerez e oa, pe evit na respont d’ he goulenn, pe peogwir n’en doa an den aterset deveizadur resis ebet eus an degouezh ma berzhie ennañ.
Souezhus kenañ e vefe pa oa gantañ doareoù ul louarn kozh eus ar politikerezh.
E degouezh ar politikour, ar skeudenn degaset a chome e-par ar c’halvezañ ha ne glaske tamm ebet bezañ un digor evit e gendivizerez pe evit ar selaouerion hogen ur pik echu d’ ur c’hendiviz na oa ket anezhañ evit gwir. Ne oa ket deuet ar paotr da gelaouiñ hogen da vrudañ.
Komzoù goullo a oa gant ar c’hendivizerion a oa divarrek d’ ober un diforc’h etre gwezhiañ en embregerezh France Inter a bleustr war ar moederezh hag an diduamant, ha gwezhiañ e framm stadel ur werinelezh vourc’hiz.
Hag e c’haller ober leterc’had eus keñveriadenn ar politikour ? Ar geñveriadenn a ra etre an dud o vont da gannaded hep pleustr politikel en a-raok hag ambilherez France Inter o kregiñ gant he micher a c’hell lakaat ar selaouerion da soñjal en ur bern traoù, zoken ez eo ar plac’h ul leueez a gentañ klas, degas da goun skeudenn an deraouad, degas da goun e vezer bepred deraouidi…
Me gav din avat n’eus digor ebet eus ar seurt gant keñveriadenn ar politikour alese ar paour kaezh plac’h o chom bout.
Gwelloc’h e kavan mirout ar ger leterc’had evit un niñvañ, ur gwezhiañ ma c’hoarvez bezusted ur c’halvezañ-hontkenderc’hañ, un digor war bezusterioù diniver a eskor e pred ar c’halvezañ-hontkenderc’hañ.
Ma fell deoc’h ober ho soñj war an eskemm, ken diresis eo pezh a skrivan, kit war load France Inter : an 24 09 17, le 7-9, Interactiv 8h38.
Evit ar pezh a sell ouzh keal al leterc’hañ eo gwell deoc’h lakaat ho fri e-barzh an dastumad LAVAR embannet gant PREDER, aze e kavot binvioù resis ha muioc’h zoken.