Monstre sacré, titl orin : National Treasure, erbarad Jack Thorne, kenwerc’hañ Marc Munde, 3 eur 12 min, film skingaset e 4 rann, Breizh-Veur (2016)

Iskisat dibaboù. Ober eus prosez un den a galite un abadenn lipet cheuc’h, un handerc’had a sell ouzh ar vuhez evel ouzh ur film, un handerc’had daouel.
Troc’het eo bet al liammoù gant ar vuhez evit ober un displegadenn war begen diaes eo evit ur den brudet bezañ tamallet dezhañ bezañ gwallet merc’hed.

War zigarez ar skrij eo graet pezh a c’hoarvez en ur bern handerc’hadoù en amzerioù-mañ eleze lezel an arvesterion en entremar.
E lec’h dibuniñ darvoudoù un istor eus an derou betek an dibenn e roer skeudennoù lipet eus pezh a zo c’hoarvezet hag eus soñjoù an tudennoù evel ma vefent c’hoarvezet…
Aes eo neuze d’ an arvester chom pell eus an darvoudoù diskouezet ha kenduañ gant ar benndudenn digudenn ma ne wel ket an arverkoù, a zo peuz diwelus en abeg da furm ar film.
Ar gwaller zo un dremmour lorber, azeulet, an darvoudoù zo un arvest en arvest hag ar film un handerc’had da ziskouez ampartiz an aozerion war o micher sevel skeudennoù.
Chomet eo an aozerion er-maez eus an darvoudoù un tammig evel oc’h ober stadegoù, pe ur renabl eus darvoudoù gwirion o klotañ gant dodenn ar film. Ne gav ket din e vefe spirus d’ un handerc’hañ pinvidik ha digor.

Deurus eo seurt kalvezerezh emichañs, ha pleustret eo kalzik abaoe pell, hogen displijus eo evidon, evel kalvezerezh ar fals roudoù, evel ma lavar ur mignon din, a zo ur c’halvezerezh boaz er filmoù polis. Paotaat a reont ivez er seurt filmoù skingaset e tammoù. Un doare da zerc’hel an arvester betek an dibenn, diwar goust an danvez avat. C’hoari brount.

Amañ e tiskouez mat ar filmaozer bezañ arzour a-vicher. Labour mistri eo ar skeudennoù hag ar sonerezh.
An istor avat n’eo nemet un digarez da sevel un oberenn.
N’ en deus ket an aozer kontet dimp un istor hogen meret danvez en un doare brizhergorek. Kalz re vrav eo skeudennet ar bennduden avat ha livet kalz re verr ha reuzeudik ar merc’hed a zo en orin ar prosez evit ma vefe ergoregezh en oberenn.
Talvezout a ra ar boan sellout outañ, paneve nemet evit ar livioù glas-gwer-ruz-teñval hag ar benndudenn, an haroz, ken skedus ha ken denek.

Perak skrivañ un dra bennak a-zivout un danvez bennak mar ouzer en a-raok petra vo lavaret ?

Deuet on a-benn da sellout ouzh ar film Amerikan Sniper.
Brav ‘m eus kavet ar film. Danvez zo e-barzh. Hañval a ra din reiñ un alberz eus amjestregezh un den a ven bezañ brokus pa chom pizh evit gwir.

Un den a ven gwareziñ e vro hag a ya d’ ur vro all da zistrujañ an Droug.
Petra a gav, tud a glask gwareziñ o bro, o ziegezhioù ? Ouzh ur sniper amerikan e respont ur sniper lec’hel. Ouzh tud lazhet er Stadoù Unanet e respont tud lazhet en Irak.
An darn vrasañ eus an dud-se na felle dezho nemet bevañ sioul, e peoc’h, zo lazhet en anv kealiadoù a anad din bezañ difetis, dispredet, lu.

Penaos e teu un den da vezañ ur muntrer evit e vro ? Distrujañ ur vuhez n’eo ket un dra dister. Perak mont ken pell da wareziñ soudarded ar Stadoù Unanet a aloub ur vro na ouzont tra eus ar gevredigezh a lazhont hec’h izili ?
Hag e laka ar paotr e varregezh chaseour e servij ur finvez brokus, pe hag eo deuet da vezañ ur ardivink lazhañ ?
Lavarout a ra mirout buhez soudarded al luoz amerikan, pe buhezioù an tiegezhioù er Stadoù Unanet, ha koulskoude e weler penaos evit veñjiñ marv un den e laka un niver mat a soudarded amerikan da goll o buhez, ha penaos e tegas ar marv en un tiegezh lec’hel da glask kavout e gevezer sniper eus an tu enep.

Bezañ ki ar mesaer pe dañvad a glever gant e dad ? Un doare spontus eo da sellout ouzh an denelezh.

Daoust d’ e uhelvennadoù e teu bepred un hinienn digenvez da lazhañ evitañ e-unan, evit e vignoned nesañ, evit e damm eurvad, hep derc’hel kont eus an dud a vo lazhet en abeg d’ un emzalc’h ken pizh, ken paour, zoken mar embanne difenn e diegezh, e vroad.
Pell e vezer neuze eus un den stuziet, politikaet, atebek war e lec’h en ur gevredigezh.
Kement-se a ro da brederiañ war al lec’h a oa hini an dudenn er gevredigezh amerikan ha war stad ar gevredigezh amerikan hag hon stuzegezhioù.

Pa welan an ambrougadeg a zo graet da gelan ar sniper, al lid ramzel ma hej an dud o bannieloù e soñjan ez eo evit argas pell diouto o aon rak ar vuhez, rak darvoudoù kriz, e welan ur stoliadur, ur pedennoù, un droveni graet gant tud n’ o deus krap ebet war o buhez e diouer ur politikaat bennak, ur skiant voutin izekañ, e diouer un tamm denelezh. Soñjal a ran er bannieloù triliv a zo gourc’hemennet d’an dud hejañ e Frañs en amzerioù-mañ, pe er vreizhkarourion o hejañ o bannieloù gwenn-ha-du e diouer un egin a emsavelezh, e diouer ur c’hoant da sevel ur bed.

Kement-se zo er film ha kalz muioc’h.
En tu all d’ar brezel, d’ ar feulster, e sav ar goulenn war emzalc’hioù ledetañ ar stuzegezh ma vevomp. Na welout pelloc’h eget e damm buhez, e damm greun. Mirout ! Emzalc’h loenel mar bez.
Daoust d’ ur saviad ken mantrus e chomer bepred un danvez den, ur skor d’ un ober rezidek.
Tudenn ar wreg zo un diskan da hini ar paotr, ken kollet hag eñ gant ur c’hoant ken bras d’ ur vuhez brokus na vo ket roet dezhi… Peogwir eo da sevel.

Sell Clint Eastwood war hon denelezh zo hini un aozer ledan e zremmwel.
Ar sell-se a stign atersoù ha siwazh, kalz tud o sellout ouzh e filmoù, bevezerion boas oberennoù kulturel, a glask respontoù o klotañ gant kendalc’herezh o eurvad sodellek traken.

Hag e ouzer pegoulz eo echu ?
Nann avat. Kement-se a zispleg perak e kendalc’her.
Padal e tilezer meur a wech ar pep priziusañ war ribl an hent.
Ne dalvez ket n’ eur ket bet davit teñzorioù all.

Lost in Translation. Hag ez eus gant an titl kement hag ez eus er film ? Hag he deus an aozerez pleustret a-zevri gant an hanter eus ar pezh n’ emañ ket er film hogen a ra danvez ar film ?

Souezhus eo klevout pezh a lavar an dud diwar-benn an oberenn.
Unan eus ar filmoù rouez a ro din ur soñj eus ar pezh a zo , pe a c’hell bezañ, an den eo. An danvez na c’haller ket touch, na c’haller ket muzuliañ, na c’haller ket derc’hennañ, dezerc’hañ.
Ha n’ eus ket eus translation ar pred, an etre-daou, an ober glan ?
Ne vezer e nep lec’h ha pep tra a c’hell c’hoarvezout, ar rezid etre un emframm hag un all, ma ne reer ket ar pezh a zo ret ober hogen ar pezh a zo hetus, gwirion, ket ar soliadelezh hogen hon denelezh donañ.
An div dudenn zo kaer, brokus, ouzh en em lakaat en arvar. Ne dec’hont ket rak o zonkad avat, nemet e tegasont kened ennañ, er bed tro dro dezho. Ar c’hrouiñ izekañ.
Siwazh ned aint ket pelloc’h gant ar pred burzhudus-se pa ne emouezont ket ouzh o saviad.
Ar gouloù o flistrañ a yelo da lutig arlezat en o buhez pavezet a sodelloù evel o labour bara, o friedelezh. Skrivañ ? Diskoulm hiniennel, handerc’hañ, tec’hadenn all…

Perak on bepred dipitet gant an dibaboù a ra an dud, peogwir int dibaboù ?
Digenvez, a lavare a-zivout an tudennoù an dud o doa labouret war ar film. Ya ha nann. Tudenn ar plac’h o treuziñ un dachenn ec’hon ha goullo e-kichen un neved zo an tostañ ouzh an holl zenion dre an doare ma ‘z eo filmet. Distremenet he deus goullo ar plac’h a c’hortoz he gwaz aet d’ al labour. Distremenet he deus fistilh safarus labourerion ar metaouioù arzel. Tizhet he deus ar sevenadur en tu all d’ ar stuzegezh japanat dre he buhezañ izekañ a zo mont a gammedoù sioul davit ar savadur. An tostañ ouzh un ober rezidek emeur. Dilezet eo bet an difreterezh boas er filmoù amerikan, pezh n’ eo ket lavarout ez eo fall an difretrezh-se pa ‘z eo savet gant tud barrek war o micher a zo oberiañ diduamantoù.

Kalz muioc’h eget treiñ pe treuzlec’hiañ eo an translation-se. Ur pred ma eskor ar vuhez eo.
N’ eus netra da lavarout, nemet sellout.

Lost in Translation, film gant Sofia Coppola, Stadoù-Unanet, Japan, 2003