Archives de catégorie : kevredigezh

Spontelouriezh Stad

Publié le par
Répondre

Abaoe 2007 ne ra ar Spontelouriezh Stad nemet kreskiñ. 
Kadouriezh ar Stad zo hini forzh pe spontelour klañv e spered, klask ober aon d’ ar boblañs, oc’h ober gant armoù da spontañ an dud dre ober dezho gloazioù grevus, d ’o lazhañ a-wechoù. Ar bolised aet da soudarded a ra al labour goulennet gant ar re o deus graet eus ar Stad o ferc’hentiezh. Graet o deus politikourion a-vicher eus kefridioù ar Stad ul labour, eleze ur gwikefre alvezel, er-maez denelezh, un trevell da badout, da lakaat ar spesad da badout, spesad bevennet d’ o hiniennoù… D’ en em zigareziñ e c’hellont lavarout : n’ hon eus graet nemet al labour goulennet diganimp. Faos evel-just, efedoù un neuroz, skizofreniezh eo.
Roll ar bolis a zlefe bezañ mirout e c’hoarvezfe droug gant ar boblañs o kefleuniañ he gwir da ziskelañ. Kement-se e vije sañset d’ an dud ober en ur sañset gwerinelezh.

Diorreadur ar stuzegezh veveziñ zo kontrol d’ ar werinelezh. Diazezet war vevezadur ar yoc’hoù eo. Dibolitikaat a ra ar boblañs dre he leviañ evel chatal, eleze unvezioù kenderc’hañ-beveziñ, ha n’ eo ket evel denion, eleze ur gumuniezh tud atebek ha stuziet. Stuziet eo ar vevezerion da respont en un doare emgefreek ouzh arhentoù hag argeloù.

Diaes eo sevel a-enep ar Spontelouriezh Stad, a zo a ouenn gant daranverezh dalc’herion ar beveziñ, peogwir eo bet aloubet ar stuzegezh gant ur gealiadurezh anarzaeladus, amveliek, a vir ouzh an dud a embreger o skiant prenet, o barregezh dezvarn, a ra anezho hiniennoù digenvez, dibolitikaet, a-dal d’ ur galloud diazezet er-maez o amgant.
Ur wech diskaret pep stuzegezh pobl, eleze ur wech direnet ar boblañs da chatal, e teu da vezañ aes he merañ evel chatal o lavarout ez eo chatal ar boblañs dre anien, pa ’z eo aze gwered leviadurezh ar begennoù.
Klaostreomp ez ay pelloc’h c’hoazh an traoù diouzh an tu-se ha kement-se gant perzhiadur al lod brasañ eus ar boblañs beuzet er seurt stuzegezh pemp gwenneg. 

nevez amzer

Publié le par
Répondre

Ar wask zo an aliesañ, ha mui-ouzh-mui, heklev pe uhelgomzer ar galloud politikel. Perzhiat eo e kenderc’hañ ar stuzegezh ren, ha kement-se abaoe dekvloaziadoù.
Klevet ’m eus war ar ristenn Arte ne grede ket mui ar Frañsizion en o c’hoskor politikel.
Displeget eo bet penaos ha perak.
Faziek eo.
Ar jiletennoù melen, evel ez int emanvet, n’ o deus ket muioc’h a zisfiz ouzh ar politikachourion eget dek pe ugent vloaz ’zo.
Kinnig a reer aze un hent pe un diskoulm diouzh un tu fall. Ar gudenn n’emañ ket etre hiniennoù ha hiniennoù, politikerion ha tud korvoet gant an armerzh, dilezet gant ar frammoù politikel.
Emañ ar gudenn gant an dibolitikadur, hini ar Stadoù kenderc’het gant kumuniezhoù kreizet war an armerzh.
An armerzh zo hollc’halloudek da vat adal ar bloavezhioù c’hwegont.
Da gas war-raok buzadoù an armerzh eo bet bevennet an dud d’ un hinienn kantet d’ e vevañs ha troc’het diouzh pep niñvañ, eleze dibolitikaet, ur bevezer glan, traken.
Un argerzh heñvel ouzh an hini a oa er renadoù hollveliour eo. En hil ar renadoù hollveliour emañ ar gevredigezh veveziñ. Evit ma ’z afe en-dro seurt renadoù eo arabat d’ ar boblañs bezañ politikaet, kaout un emskiant bennak. Ret eo skarzhañ pep skoilh etre bevezerion strishaet da hiniennoù direet d’ ur yoc’h ha kealiad hollc’halloudek ar beveziñ.
Evit d’ ar gevredigezh veveziñ bezañ e rank koskor armerzhel ar vro bezañ hollc’halloudek.
A-walc’h selaou ouzh an atebeion politikel a lavar n’ eus ket tu da vont war-raok hep un armerzh bleunius, pe armerzh avat ? Kinnig a reer d’an dud aberzhiñ o buhezañ, bezañ loened stlej diemskiant betek ma vo trec’h an armerzh hollc’halloudek. Neuze e vint eürus er baradoz war an douar. Hag eo disheñvel diouzh ar strollad broadel sokialour alaman pe diouzh komunourion Rusia ? An hollc’halloud zo tremenet gant an armerzh. Ar politikerezh, an arz, pep skiant, pep preder, pep kealiadurezh zo isurzhiet d’ an armerzh.
Pe e klask tud koskor ar wask hag ar c’hoskor politikel ober goap ouzh poblañs Frañs, pe ez int leueoù, pe ez int leueoù a ra goap ?
(Diouzh ar beure-mañ c’hoazh, war France Inter e rae ar Stad C’hall e voederezh. Hervez mouezh ar galloud, adsammet gant implijidi ar media, emañ ar boblañs o treiñ a-enep an emsavidi, emañ e karantez gant ar bolis, ha kirri hobregonet a vo e Paris da wareziñ an dud vat ha da stourm ouzh an noueañs a lezireion a zo un dismegañs evit ar Republik. Nag ur brezegenn dibolitikaus ha dismegansus a-berzh tud sañset bezañ politikerion ha kazetennerion.)

Un hir a labour zo bet graet evit dibolitikaat an dud, ha hir e vo hent an adpolitikaat d’ o lakaat da vezañ perzhiat e buhez ar geoded.
Klevout a reer e vo lakaet an dud da reiñ o soñj gant cahiers de doléances (kaieroù klemm)… Peseurt soñj a c’hell bezañ roet gant tud dibolitikaet mik ? Peseurt pouezh a vo da seurt soñjoù ? Goap ha dismegañs ne vo ken.
Klask a reer hon lakaat da grediñ ez eo skrivañ bezañ politikaet ?
An dud o jiletennoù melen int a voulc’h ur politikaat dre o niñv.
Siwazh n’ eus plas ebet, benveg ebet evit ur politikaat er bed a-vremañ. Pep tra zo da sevel. Ken droch e vefe lavarout e chome plas d’ ur politikaat dindan frammoù hollveliour derou an ugentvet kantved.

Ne vo ket aes kavout skor d’ un adpolikaat. Hir e vo an hent, ha ne c’hallo bezañ graet nemet en arlez d’ ar stuzegezh ren pe ez adkouezho pep emsavadeg e brizhkealiadurezhioù ar stuzegezh ren.

termaji

Publié le par
Répondre

Bretagne Culture Diversité a aoz ur pezh mell tra, kendaeloù, a-zivout diversité et droits culturel.le.s en Naoned.
Un dra vat.

Emaomp e kreiz kreizik ezvoudañ ar stuzegezhioù suj dre ar bed e gounid ar stuzegezhioù ren avat, pezh a dalvez war grenn dermen lakaat ar sevenadur en arvar, ha lakaat en arvar buhezañ mab-den.

Evit gwir pa reer anv a sevenadur e veneger ar stuzegezh ren (stuzegezh lec’hel ur gumuniezh resis). Tud ar stuzegezh-se en em ren evel ma vefe bet gwerc’helaet an hollveziadelezh e stumm kenderc’hadoù a vefe n’ eo ket dave an holl stuzegezhioù hogen ar stuzegezh nemeti lakaet da sevenadur.
N ‘eus ket anv a zegas ur plas kevatal d’an holl stuzegezhioù hogen d’ o lakaat e sujidigezh ar stuzegezhioù ren. Kement-se dre o froviñsekaat, o folklorekaat, o bugelelaat.

N’eo nemet un arvez eus ar bedeladur ha n’ eo ket un hollveziadekaat.
Ne vo mui nemet ur stuzegezh, gant arvezioù ha dedaoladoù rannvroel ha proviñsel.
N’ eus mui nemet ur stuzegezh, un uniad stuzegezhioù ren.
Alese arver ar ger sevenadur graet gantañ en un doare diresis evit treiñ ar galleg culture ken diresis all. Gwelloc’h ober gant ar brezhoneg kultur en degouezh.

Ar stuzegezh brezhon n’ eo mui nemet un arvez eus stuzegezh Frañs abaoe pell ‘zo.
Ar stuzegezh brezhon ne oa mui nemet ur stuzegezh «pobl» hep stuzegezh dave all estreget ar stuzegezh ren gall.
Abaoe pell e oa aet begennoù Breizh da heul stuzegezhioù «gouiziek» arall. Dre leziregezh, ha dre lazioù hiniennelour e oa : begennoù Breizh a glaske mirout ur saviad ren o doa kollet dre na zerc’hel o flas er bed.

Donedigezh ar gevredigezh c’hreantel war c’horre zo bet drastusoc’h c’hoazh dre e vedeladur ha dinac’h nep stuzegezh all, nep hent all d’ ar sevenadur.

Boaz eo ar begennoù ha brizhvegennoù proviñsel da zezerc’hañ. Mont a reont evel tudennoù en ur c’hoari. Bevañ a reont hogen ne vuhezont ket.Heuliañ a reont an erv boulc’het gant o diaraogerion.
Displeg a ra, evit darn, ar blijadur o deus d’ ober gant ur yezh pobl handerc’het, danvez ur c’hoari ma ne arvaront ket o danvez, ha gant ur gealiadurezh amprestet n’ eo ket frouezh o fleustr.
Stummet gant skol-veur Frañs e reont gant ur brezhoneg c’hoariva pa chom ar galleg yezh o «c’hultur».
Da skouer, en un tamm testenn eus ur stirad pellwel da vezañ skignet e brezhoneg hag e galleg, e komze tudennoù ar rezhienn c’hallek ur galleg resis, reizh, hini kelennerion ha studierion voutin, hag an hevelep tudennoù er rezhienn vrezhonek a gomze ur brezhoneg ar ploue handerc’hek, giz kouerion Molière, pe vicherourion Jean-Claude Grumberg.
Ar yezh savet gant Grumberg pe Molière evit o zudennoù zo reizh, poellek, kaer, ha speredek. Lu eo ar yezh savet gant skolveuriaded vrezhoneger Frañs, anez e klaskfent anzav gwazhoniezh ar brezhoneg da stuzegezh Frañs ha d’ ar galleg, pezh a vefe un dibab poellek eo. Ar galleg zo ur yezh kaer, ar galleg pobl ivez. Drastus eo avat evit ar brezhoneg kaout da vestr ur yezh-all.
Spi ’m eus ez eo pal gwirion an dud-se tonkañ ar brezhoneg da vezañ ur yezh c’hoariva, pe ur yezh proviñsek, pe ur folklor, mat da uzañ o amzer vak.

dezerc’hañ

Publié le par
Répondre

Dezerc’hañ a c’hell bezañ arz.

Un dremmour a c’hell dezerc’hañ, hep pe gant skoazell ul leurenner.
Gwelloc’h e vefe ul leurenner a soñjan, hag ivez un den evit goulaouiñ, unan evit ar c’hinkladurioù, unan evit ar sten, unan evit ar gwiskamantoù.
Perak ?
Peogwir lieselezh an oberourion a ro danvez da zezerc’hañ lieselezh ar pred endalc’het en destenn a vo leurennet. Reiñ a ra tro d’ar c’halvezañ bezañ niñvañ ha neuze d’ un trehontiñ bout.
Kaer e vo d’ ar c’halvezañ bezañ pinvidik, mar chom e-par un hinienn emeur en arvar da na gaout nemet ur savboent pezh n’ eo ket aesaus d’ un trehontiñ. An trehontiñ zo tachenn an denion. An arzour digenvez a gemer ar riskl a vezañ ur c’halvezour na mui na maes.

Un den a gomz e-unan er skingomz, pe a skriv e-unan war ur blog, eveldon, zo o tezerc’hañ un dudenn, en em leurennañ a ra evel tudenn. An aliesañ e tenno e labour da na reiñ nemet un arvez eus an danvez degaset dirak an dud a chomo hiniennoù digenvez, arvesterion ur c’halvezad kloz.
Marteze e kemer an dud o hinienn da vevenn pa gredont bezañ efedusoc’h, pe pa fell dezho bezañ degemeret, karet, evito o-unan… Aner eo, n’ omp morse estreget un elfenn bihan eus ar bed.
Arvarus eo seurt emzalc’h pa c’hell diverkañ liesegezh ar pred, skarzhañ an arz, pa guita tachenn an niñvañ, pa argas an nit d’ an amzerioù gwelloc’h na vankint ket da zont un deiz bennak.

Binvioù nevez ar c’helaouiñ a ziorren an eztaol war ar prim evit bezañ efedus ent kementadel : gwerzhañ ar re gentañ evit gwerzhañ ar muiañ.
Bezañ efedus a empleg ivez lorbañ, palvatañ an emzalc’hioù beveziñ. An dibab zo mont d’ an aesañ da dizhout ur c’hehentiñ a dremen hep dezeverezh ar vevezerion.
Gallus eo evit an embregerezhioù kelaouiñ peogwir ez eus ganto galloud hag arc’hant. Int a zibab e dibenn dezrann ar pezh a ray berzh, dre m’ o deus binvioù galloudus, kalvezel ha kellidel. Skarzhañ a reont kement a c’hallfe gorrekaat an argerzh armerzhel. Dezeverezh ar vevezerion zo gorrekaus d’ an armerzh, neuze eo ret tremen e-biou an dezevout.
Diazas eo seurt emzalc’h avat evit an dud a venn diorren ur stuzegezh diforc’h diouzh ar stuzegezh ren.
An nevid a grou henvoazioù avat, hag un anaoudegezh eus an traezoù gant ar vevezerion. Ret eo neuze beuziñ ar pleustr-se, a c’hell bezañ ur skoilh da gresk ar beveziñ, dre zegas marc’hadourezhioù c’hoazh ha c’hoazh, dodennoù ouzhpenn, a vo dizave evit egin un danvez stuzegezh arlezat a c’hallfe ar bevezer genel. Daoust da vezañ kantet d’ ar beved e kendalc’h ar bevezer da vuhezañ memestra.
Seurt arc’hwelerezh avat a vir ouzh ar maezhiennoù niñvañ pe vuhezañ da ziorren, kement ha ken bihan ma arc’hwel kelaouer a-vicher ha bevezer e maezhienn ar beved nemetken, e-par an empenn glazard.

Ne dalvez da netra din bezañ feuket. Evel-se emañ an traoù. Evel-se emaon. Ar stuzegezh ren a ra ac’hanon ur glazard. Ne ’m eus ket an disterañ barregezh da zegas d’ an dud ar binvioù a zo bet tennet diganimp.
Kaer a zo din sevel goulennoù, divarrek on gant an dud a gav o flijadur er pezh a reont, stummet gant ar stuzegezh ren da chom e-par o flijadur en amzalc’h ar frammoù diazezet. Ne c’hellont nemet plijaduriñ hag arc’hañ o flijadur. Kemeret o deus ar patromoù gourlakaet dezho d’ o re, evel ur perzh eus natur mab-den.
Pellaat a reont eus al lieselezh, eus an hollveziadelezh evit diorren un dibarelezh hiniennel, alese perzh ur ger evel «identité» troet dre «identelezh» e brezhoneg buan hag aes (hevelebiezh e brezhoneg), ur ger goullo, un ticheurt kenderc’het a vilionadoù ma c’hell pep hini pegañ warnañ pezh a fell dezhañ.
Pep hini a c’hell dezerc’hañ an dudenn a fell dezhañ, pell diouzh nep gwerc’helezh, ha pell diouzh nep buhezañ, paneve ez eo an dezerc’hañ ur buhezañ.

burzhud ar c’hejadennoù

Publié le par
Répondre

Ur souezh eo niver ar c’hejadennoù graet a zo frouezhus.
Ne vern e vefe bet an dud eneberion pe kenduerion. Va c’haset o deus da ren oberioù kenedus evit va buhez ha hini an dud kejet e-serr an oberioù-se.

Ar pezhioù c’hoari savet gant bugale, da skouer, ne oant ket tonket da vezañ ken pinvidik hag int bet.
An dodennoù bet dibabet a oa diaes.

Don Kic’hote a oa un danvez a blije din, padal ne oan bet morse plijet gant sellad an dud o doa labouret war an danvez.
Penaos degas er c’hoari brokusted an tudennoù, ha dreist-holl hini ar benndudenn ? Drastus eo evitañ e emellout en niñvañ, re zigor eo d’ ar bed.
Adkemeret ’m eus an tammoù eus ar skrid a oa bet dalc’het ar muiañ gant an dud o doa savet pezhioù-c’hoari evit ar vugale.
Aet on d’ an danvez gant mennoz ur bed o c’henel, ur bed kaeroc’h eget un handerc’had, hogen diwar goust buhez ar benndudenn a welo ganedigezh ar bed en doa huñvreet a-dreuz da handerc’had ur skrivagner en deus ledet darvoudoù e vuhez er bed-holl.
Ar redi da lakaat an holl vugale da berzhiañ er c’hoari a roe tro da zistrujañ furmoù kozh ha sodellek ur c’hoari re c’hoariet, pep tudenn o vezañ dezerc’het gant meur a zremmour yaouank.

An Jazz a oa un danvez gwall ledan ha gwall bell diouzh ar vugale. Abaoe pell edon prederiet ha pitilh gant an danvez evit na welout pegen pinvidik e oa.
Loc’hañ eus stuzegezh ar bobl orin em eus graet. Degemer a raen ar sonerezh-se evel frouezh ur stuzegezh nac’het, moustret, distrujet, istor eskoriñ ur bobl e stumm ur sonerezh garmoù.
Pezh a virer eus sonerezh morianed Amerika, avat, zo pe ur folklor, pe ur furm sonerezhel dereat eus ar renkadoù etre amerikan, du pe gwenn.
Dezerc’het hon eus treug ar sklaverezh en ur gregiñ gant mojennerezh morianed Amerika war orin ar bed, ha rimadelloù brezhonek a zlefe bezañ bed ar vugale, a zo o bed kollet, ha neuze treizhañ ar meurvor, al labour er plantadegoù, prezegenniñ ar bastored, oc’h echuiñ gant ar sklaved o vont da c’hopridi digenvezet e greantioù an Norzh, lec’h ma voe eskoret an jazz da vat eus an holl garmoù endalc’het er c’hanaouennoù labour, er gospel hag er blues.
Kement-se e stumm ur c’hoari graet gant bugale ha displeget gant blenier ur mirdi e-touez taolennoù.

Evit Enezenn al lavar eo bet diaesoc’h sevel ur c’hoari o loc’hañ eus levr ar skrivagner gall. Disoñjet eo bet ganin e anv, ha pellaet omp eus al levr.
Petra a oa danvez al levr-se ? Diaesterioù am eus gant al lennegezh c’hallek savet evit ar vugale. Moarvat e kaver an hevelep tra en holl yezhoù. Alies eo kentelius meurbet zoken mard eo termenet diougonadel. An hini a oar a gelenn d’ an dud dizesk diwar-benn ar pezh a zo ret gouzout. (Kompren a ri pa vi bras e oa ar gwir ganin…) Hag e talc’h kont an aozer eus an dud a gomz outo evel denion o deus kement hag eñ traoù diles da zegas ?
Ne ‘m eus dalc’het nemet keal ar veaj, ar veaj hud, plijadur bugale ur skol o vont da veajiñ, an troc’h ez eo ur veaj e buhez un den hag an degouezh mat e c’hell bezañ evit en em adsevel ha dieubiñ an holl livioù hag arlivioù piaouet gant pep hini ac’hanomp. Ar gorventenn hud a zeu da hejañ ar sodelloù ha diskuliañ teñzorioù ar vugaleaj. Ar peñse zo an darvoud hud a gemero harp warnañ ar vugale da seveniñ ur bed kaer, an hini a zo nac’het d’ ar vugale gant an oadourion er stuzegezh-mañ.

En teir gwech eo eskoret an danvez eus an ober gant ar vugale. Ten eo bet a-wechoù.
Diaes d’ ar vugale tostaat ouzh al labour. N ‘eo ket al labour tachenn ar vugaleaj.
Ret neuze d’ al labour mont war dachenn ar vugale, eleze ar c’hoari. Netra da welout gant c’hoari an dremmourion avat. An dremmourion a zo moarvat emouiziekoc’h ouzh an diforc’h a zo etrezo hag an tudennoù a zezerc’hont, etre amzer ar c’hoari hag amzer o buhez, etre dezerc’hañ ha gourdonadur.

Da bewech eo bet an trimiziad kentañ gouestlet da galvezerezh an dezerc’hañ.
Korf, mouezh, dilerc’hiañ, douaroniezh al leurenn, emlec’hiañ war al leurenn, emskiantañ ouzh bezañs an dremmourion all…
Ret eo dont da vezañ resis a-raok kregiñ gant danvez ar c’hoari.
An trimiziad labour-se a c’hourdon ar vugale hag a zegas en un doare dirakweladus danvez evit an dezerc’hañ a zeuy da heul. Pleustradegoù ar vugale a zegas ivez taolennoù, oberoù, eztaolioù a vije bet dic’hallus din «ijinañ». Un dra vat eo ivez evit pellaat diouzh ar c’hlichedoù ha sodelloù eus ar pezh a ve sañset c’hoariva.

Ar mestr skol a zegas ur sellad dezhañ war ar vugale a anavez gwelloc’h eget ar mestr c’hoariva. En degouezhioù-mañ eo eñ ivez a ginnige an dodennoù. Bezañt eo a-hed al labour gant ar vugale.

Tu ’zo da lavarout ez eo bet ar gwezhiañ-se ur c’henlabour gwirion etre ar vugale, ar skolaer hag ambilher ar prantadoù c’hoariva. Pinvidik a-walc’h eo bet, labour, oberiañ ha niñvañ, ar seurt gwezhiañ a zlefe bezañ pleustret aliesoc’h eget ned eo gallus er stuzegezh a bouez warnomp holl o troc’hañ ul lod mat eus ar liammoù mont-dont a zo etre an denion ez omp.
Pinvidikaus kenañ eo bet ar c’hejadennoù-se, ha spi em eus eo bet gwir evit an holl berzhidi.

kenlabourat ?

Publié le par
Répondre

Kenlabourat ? Petra a lakaan-me dindan ar ger-se ?

Pa c’houlenner diganin ober un dra bennak ha pa vefe sorbiennañ, pe skrivañ, pe aozañ ur prantad labour gant bugale pe oadourion, dre vras, n’eo nemet labour a c’houlenner diganin.

Kinnig a ran ur skrid, un arvest, ur prantad studi hag en em gavan va unan da gas an traoù war-raok. Labourat zo pep pennañ va gwezhiañ en degouezhioù-se.
Bez e c’hallan kaout tud o reizhañ va skrid, pe o sellout a-bell ouzh ar pezh a ran, pe o reiñ un ali war ar pezh a ran. N’ eo ket evidon kenlabour. An dud a zegas ur skor d’ ar gweziañ en ur chom er-maez eus an ober. N’emaint ket war an dachenn.

Kenlabour a empleg evidon un eskemm a bad en amzer hag a dizh d’ an nebeutañ an oberiañ. N’ eo ket un eskemm etre un den a labour hag un all a ro un ali kalvezel. Pep hini a zegas e labour, e sell war al labour, e zanvez dezhañ, a-hed ur gwezhiañ padus. N’eo ket hepken eus labour ez eus anv hogen eus oberiañ ha niñvañ.
Ar c’halvezad e dibenn an argerzh a vo frouezh perzhiadur an holl, zoken mard eo un den nemetken a gemer an atebegezh war ar furm disoc’hel.

Er prantadoù labour war ar c’hoariva am eus ambilhet gant skolidi eo bet degaset danvez gant ar vugale, gant ar skolaer ha ganin. An durc’hadurioù a zo bet d’al labour a oa lusket, maget, gant perzhiadur al lod brasañ. Un amkan boutin a eskore e-serr an ober, hag ez eskore ouzhpenn danvezioù na vije ket bet anezho hep oberoù, ersavioù, alioù ha goulennoù an holl.
Dudius eo kinnig traoù hag o lezel da eginañ, da azviñ, ha reiñ dezho, an neuz, an dornata, ar vuhez intret gant eskemmoù ar genoberourion. Frouezh ur c’henlabour-niñvañ eo. Ur c’halvezañ-trehontiñ eo ha n’ eo ket ur renapl kalvezadoù daoust pegen talvoudus, skedus hag enorus e vefent.

Touellus eo ar ger kenlabour peogwir e hañval bevennañ an darempredoù etre an dud e par al labour. Ur ger kozh eo, amprestet d’ ar stuzegezh ren galleger. Ur ger uzet na zlefe ket bezañ amprestet gant brezhonegerion hep prederiañ un tammig.

Dre ober gant ur ger kozh evit ur ster nevez em eus marteze faziet.
Koulskoude, gant an emdroadur a oa bet degaset, gant un dornad tud e Breizh ar bloavezhioù seikont, d’ an darempredoù etre an dud ha d’ ar gwezhiañ denel, e oa bet tarzhet kombodoù ar stuzegezhioù kozh war ziemprañ ha lusket ur gwezhiañ denel pinvidik a-walc’h, a roe d’ ar brezhoneg ur vuhez n’ en doa bet morse en a-raok. Ne oa mui eus ar vuhezañ-se gant yezh ebet er vro evit gwir. Gant diorreadur ar gevredigezh veveziñ e veze kantet ar gwezhiañ d’ al labour. Ar brezhoneg a oa aet d’ ur benveg bevedel dispredet.
N’eo ket yezh an dud-se a emdroe hogen an dud a rae gantañ he lakae da gemm. Alese ma ne gemme ket ar gerioù eskoret er stuzegezhioù kozh, e veze graet ganto en eginoù ur stuzegezh nevez, edont endalc’het e ganedigezh ur bed nevez. Ledanoc’h e oa eget ar brezhoneg pe Vreizh.

An dachenn a oa bet prientet en etrebrezel gant an dud a oberias en-dro da Walarn. Troet o doa kein d’ ar stuzegezhioù kozh, restachoù ur gwezhiañ o vont da get, stuzegezhioù a gave o eztaol el luskadoù rannvroelour ha broadelour, troet davit an arc’hañ : roit dimp ar gwir da chom «Bretoned» en hon c’hornig eus Frañs. Ra virot pezh a chom eus yezh hon tadoù kozh, ra chomo warnomp ul liv «Breton» !
Gwalarn a lavaras Brezhoned omp peogwir e vennomp bezañ Brezhoned hag evel Brezhoned en em droomp davit ar bed. Al lennegezh ne oa nemet un deraouerez. Diouzhtu eo bet an dud war a bep seurt tachennoù an oberiañ, paouezet o deus da renabliñ an diforc’hioù hengounel («identelezh» ar yezhourion emdarzhek «modern») ha d’ o c’hwezañ. Paouezet o deus gant an arc’hadurioù lec’helour a oa frouezh ar sujidigezh d’ ar stuzegezh ren.

Tud ar bloavezhioù seikont o doa hep gouzout dezho ledanaet ar gwezhiañ emsavel brezhon d’ an niñvañ, pezh a rae diouer da Walarn.
Lod eus an dud-se zo en em gavet souezhet gant paourentez ar stuzegezhioù kozh pa ‘z int en em adkavet digenvezet enno da heul steuziadur ar stuzegezhioù nevez dre ziouer a werc’helaat…
Ar stuzegezh piaouel eskoret dre an niñvañ a oa aet ar pellañ ma c’helle hep bezañ rediet da gimiadiñ da vat diouzh ar stuzegezhioù kozh (boazioù, talvoudoù, bevañs…). An tremen d’ ur bed nevez a oa ur saviad enkrezus ha tenn, gouzout a reer pezh a goller ha n’ eo ket ar pezh a vo gounezet… An emzalc’h boutin ha yac’h zo bepred sujañ d’ ar stuzegezh ren.

Er stuzegezh ren aet da gozh ar c’henlabour en doa ur ster na oa ket hini kenlabourerion ar bloavezhioù seikont. Dister eo tonkad ar ger evit gwir, pezh a vern eo ar pezh a zo steuziet gant an distro d’ ar bed kozh ha d’ ur saviad rakwalarnek e Breizh. Distro eo muioc’h eget biskoazh ar rannvroelezh hag ar vroadelouriezh kozh. E-lec’h sellout ouzh ar bed e sell a-nevez ar Vrezhoned ouzh «Bretagne» ar stuzegezh ren ha pellaet eo ur wech ouzhpenn dremmwel un ober rezidek evit an denion.

Soñjal a ran em eus bet chañs. Kenkoulz all em bije gallet chom er-maez penn-da-benn eus ur prantad ken pinvidik ha plijadurus. Ne vern mard eo deuet da vezañ didalvoud er bed ma vevan hiziv frouezh an niñvañ tremenet. Moarvat eo bepred talvoudus evit tud all e stuzegezhioù all a eskor bemdez-Doue e Frañs hag er bed a-bezh.

gloar ar brezhoneg

Publié le par
Répondre

Petra eo Breizh ? Ent devoudel n’ eo nemet ur broviñs eus Frañs. Ar gallaouegerion en goar mat tre pa zifennont ur rannyezh kar d’ ar galleg. Ar galleg a ra unvaniezh Frañs evel elfenn eus ar stuzegezh c’hall, un oberiañ eus ar gumuniezh denion ez eo bro Frañs.
Stummoù lec’hel zo d’ ar stuzegezh-se, a denn d’ an tremened, padal e reont bepred dave d’ ur stuzegezh-ren a-us da stuzegezhioù en em lakaet e gwazoniezh ar stuzegezh-ren. Stuzegezh ar begennoù a vije bet lavaret un nebeut dekvloavezhiadoù ‘zo.
Petra lavarout hiziv ? Ne c’haller ket mui komz eus begennoù hogen eus renerion.
Ar renerion a ren war an diriad bennozh d’o galloud, hag e ve a orin armerzhel, politikel pe stuzegezhel. Galloud a zo frouezh o gwezhiañ. Gwezhiañ brientek a denn da virout evito holl dachennoù ar gwezhiañ denel ha da gantañ gwezhiañ lod brasañ tud o «c’humuniezh» d’ al labour.
Ar begennoù a oa diorreerion ar stuzegezh dre o fleustr sevenadurel, dre ma bukent d’ an denelezh.
Dispredet e oa an termen pell a-raok an 19vet kantved endeo, ha koulskoude eo bet arveret en emsav brezhon betek an ugentvet kantved.
Seurt handerc’hañ, kealioù kenderc’het diwar vruzun an tremened, a dalvezas da bleustriñ ur stuzegezh diles, egin ur stuzegezh vrezhon a vefe tu da lavarout. Daveiñ a rae d’ un amzer aet da get.
N’ eus ket kalz a dud a vefe a-du gant seurt ragach avat. War-lerc’h Gwalarn ha luskad brezhon derou eil hanterenn an ugentvet kantved ez eas an emsav brezhon d’ ur bruzunadur a luskadoù brezhonek, ha kenderc’hadoù an emsav zo aet da furmoù lec’hel ar stuzegezh ren (brezhoneg, gwenn-ha-du, skrivañ, embann ha kelenn e brezhoneg).

Hevelebet eo bet stuzegezh ha yezh, sevenadur ha stuzegezh.
Dilezet eo bet keal ar stuzegezh diles o soñjal e c’haller tizhout ar sevenadur a hiniennoù, ha perak ket dre gefleuniañ pep hini e garantez ouzh ar brezhoneg nemetken pe dre ul labour war ar brezhoneg, pe dre arc’hadurioù dibolitikaet.
Eus frouezh ur stuzegezh diles e teue ar yezh da vezañ orin ur stuzegezh diles ? Ar yezh a c’halle bevañ, diorren, er-maez eus nep kumuniezh denel, hepken dre youl un nebeut hiniennoù bet o dilested a-berzh n’ ouzer ket pe zoue o tennañ ar sifelennoù kuzhet tu bennak e bolz al leurenn.
Pep hini zo lipr hiviziken d’ ober pezh a gar eus ar brezhoneg.
N’eus ket da dortal avat, labourioù talvoudus zo graet ha tud a gomz brezhoneg bemdez. Nag ur chañs o deus. Na galonek int. Padal, a-benn kantvedoù e chomont en ur bed galleger. Binvioù ar stuzegezh c’hall zo dereat kenañ. Arabat mouzhañ ouzh e blijadur.

Tud Gwalarn o deus kaset o labourioù da benn diwar truilhoù ur stuzegezh ha krediñ a raent adreiñ d’ ar stuzegezh-se ar binvioù ret da vleuniañ a-nevez. Aet int da glask pinvidigezhioù e teñzor an truilhoù hag o lakaet da werc’hañ en o labour. Troet o deus kein d’ ar stuzegezh ren, pe kroget o deus d’ en em zieubiñ ent oberiant eus ar stuzegezh ren.
Hepto e vefe eus Breizh nebeut a draoù hiziv ha ne vije ket bet eus ar folklor truezus, hogen plijadurus evit kalz tud, a anavezomp hiziv.
Gant ar framm SADED-PREDER-EMSAV, eo bet dedalvezet labour Gwalarn d’ un egin a gumuniezh.
Pa lavaran seurt tra e c’haller soñjal ne oa ket kalz a dra. Sur eo, frouezh un handerc’hañ a ouenn gant hini Gwalarn e oa. Bez e oa avat. Gant ar frammoù-se e veze dizoloet petra e oa ar stuzegezh ren ha penaos ne vezer ket tonket da blegañ outi, pe kentoc’h d’ ober ganti. Hag ur souezh e oa gwelout ken nebeut a dud da gas ur sammad bras a labour ne oa ket barrek aozadurioù frañses kalz brasoc’h da ober. Ha dreist holl ez ae war-raok er-maez penn-da-benn eus kenderc’hadoù ar stuzegezh ren, zoken ma tiwane er stuzegezh-se. Tremen a raed d’ un arlez gouzañvat d’ un arlez oberiat, boulc’hañ hent ar politikaat.
Tro a oa da skoulmañ darempredoù gant tud, gant danvezioù, gant kealioù. Un niñvañ a oa.
Ar brezhoneg a oa benveg ur gwezhiañ rezidel, hent ar sevenadur hag egin ur stuzegezh diles.
Echu ar birvilh eo marvet ar buhezañ diles. N’ eo chomet nemet labourioù e maezienn stuzegezh ren Frañs.
Ar brezhoneg n’ eo mui nemet yezh un nebeut tud a zo o stuzegezh ar stuzegezh ren. An dud a bled gant ar brezhoneg n’ int mui nemet izili eus ar stuzegezh ren hag ar brezhoneg n’ eo mui nemet un danvez studi pe gelenn, pe gwashoc’h un danvez labour. Gwashoc’h peogwir al labour a bella an danvez diouzh ur gwezhiañ denel pinvidik evit e gantañ e-par ar bevedel hepken. Skriverion ha n’ eo ket skrivagnerion da skouer, eleze labour perzhek moarvat hogen labour, lod bevedel ar gwezhiañ denel. Skrivañ dreist-holl evit padout. Bevañ ha n’ eo ket buhezañ.
Ar brezhoneg n’ eo mui komzet nemet evel strobad rannyezhoù eus stuzegezh Frañs a-live gant rannyezhoù ar c’humuniezhoù liesseurt a bobl ar vro. Hag evel rannyezh eo tonket da vont da get pe da dreiñ d’ un diduamant evit korrgumuniezhoù Frañs, pe d’ un danvez studi evit yezhkarourion ar rannyezhoù-se ken kaer ha pinvidik gouez d’ an holl.
Da geñver ur preder brezhon da skouer e tenn an traoù da vont war zisteraat.

Gant Gwalarn eo kreizet ar striv war ar yezh hag an disoc’h n’ eo ket dister, ha kement-se diwar goust buhezioù an dud (beved) hogen e gounid ur buhezañ diles. Padal e weler kealiadurezh an dud o vont da heul ar stuzegezh ren. E-barzh skridoù Drezen da skouer ez eus un hekleviñ d’ ar chaovinegezh c’hall e rez al letonenn. Pa lop war Frañs eo evit difenn ur Vreizh advrezhonekaet, un dreistFrañs un tammig, a vefe barrek da argas an alouber hep skoazell an estrenion. Breizh zo gwan peogwir ez a da c’houlenn an aluzen digant Frañs en e soñj. Breizh ne adsavo nemet diwar e labour. Padal n’ eo ket a-enep ober gant frammoù Frañs evel ar skolioù hag o skolaerion…
Hiziv eo ar sioù-se a chom eus mare Gwalarn. Digarez an dud zo lavarout hon arc’hant eo, an hini a roomp d’ an telloù ? Paeañ telloù da Gaezar zo reiñ galloud dezhañ. Goulenn skoazell digantañ zo reiñ galloud mac’h daou dezhañ, bezañ div wech sujet dezhañ. Kement-se a oa bet merzet ha dezrannet gant SADED-PREDER-EMSAV en eil hanterenn an 20t kantved.
Goulenn arc’hant digant Stad Frañs zo mont diouzh ar stuzegezh ren, hini Frañs. Ha n’ eo ket soñjal chom gant stummoù boas ar stuzegezh ren evit dedennañ tud. Hag evit o lakaat d’ ober petra, pezh a reont mat-tre e galleg ?
Edo an emsav brezhon war an hent da zistremen an dislavar stuzegezhel a oa amparañ ur stuzegezh diles en ur vezañ eus ur stuzegezh kozh. Skuizhus al labour, hogen pinvidik.
Ha hiziv, petra a reer ?

minorelezhioù

Publié le par
Répondre

Degemeret ’m eus ur valad digant ur vediaoueg a zivout un diskouezadeg «Clichés en tous genres – homme, femme, autre»

Soñjal a ran ez eus anv aze eus minorelezhioù, ha minorelezhioù oberiant, gant an aozerion, ha ma vo anv eus oberennoù kalz digoroc’h hag hollveziadeloc’h, e vo sachet an traoù war dachenn ar vinorelezhioù ha n’ eo ket war dachenn an hollveziadelezh.

Difenn ar minorelezhioù ? Ya met pere ha penaos ? Hag ez int minorelezhioù pe vrientinion ?
Hag ez eus anv da grouiñ ur bed kaeroc’h pe hag ez eus anv da arc’hañ evit bezañ degemeret e-kichen ar minorelezhioù brientek a ren war ar seurt bed divalav ma vevomp ?
Divalav eo evidon hogen dedennus meurbet evit un niver mat a vinorelezhioù.

Hag e ren an difreterion vreizhek un obererezh dieubus evit an denelezh, pe ha ne reont nemet arc’hañ evit ma ve o dibarderioù degemeret gant ar vrientinion ?

Pa niñv Brezhoned, pe Heñvelreviaded, pe Yuzevion evit pinvidikaat an denelezh en em gavan en o c’hichen. Padal pa glaskont terkañ un tiriad, ur bastel eus ar galloud da verañ ar bed evel m’emañ, dorn ouzh dorn gant ar minorelezhioù vrientinel a ver ar bed, e teuont da vezañ ken noazus hag an holl vinorelezhioù o deus renet war ar bed en anv o brientoù. Dre hennad, dre orinoù gwengelel (gouenn, orin doueel, spered dreist…), e ren ar minorelezhioù brientek hag ar minorelezhioù oberiant a suj outo evel m’ en em lakae an dudjentil e gwazoniezh un Aotrou a-berzh Doue.

Ne glaskan ket gourlakaat ouzh an dud va arver eus ar brezhoneg. Ne arc’han ket a-enep an dispriz lakaet war dud va metou, ar milmilion a dud-se er bed direnet d’o labour hepmuiken. Ne glaskan ket ul lochenn ma vo tro da vrezhonegañ pe da baboriñ e peoc’h dindan gwarez ar vrientinion ?
An holl dud a glask tostaat ouzh ar minorelezhioù brientek o ren war ar bed zo tonket da gemplegañ d’o stuzegezh drastus evit an denelezh, drastus evit ar minorelezhioù oberiant o-unan.

En hevelep mediaoueg ma reer an diskouezadeg er mare-mañ on bet da gemer perzh en ur veilhadeg. En emvodoù da brientiñ al labour em eus bet tro da gomz a-zivout ur marvailh a oa bet kalfichet gant ur sorbiennour. Ne zalc’he ket kont an den eus danvez ar sorbienn. Ur sonerez a son en ur stroll festoù-noz a abegas din e c’heller ober pezh a garer peogwir eo hengounel… Mo’ se ’mañ an hengoun.
Penaos e c’hell an dud-se kaout ur seurt dispriz ouzh ur stuzegezh pobl ?
Hekleviñ a ra ouzh respont ur sorbiennourez all a zisplegen dezhi e oa ar sorbienn a ginnige deuet d’un diduamant dister pa oa en he orin ur sorbienn afrikat pinvidik e zanvez : n’eus ket a aozerion d’ ar marvailhoù neuze e c’heller ober pezh a garer ganto a lavare hi, hep selaou pezh a lavaren.
Evit gwir ne ra an dud se nemet plegañ d’ ar vrientinion o tilezel danvez an oberennoù a bleustront, treveziñ ur stuzegezh arall ha disprizout un arz andoniek evit degemer ar furmoù arzel disleberet pasket dezho.

Pezh a hetan n’ eo ket bodañ tud eveldon da zifenn gwirioù na ’m eus ket, pe mont e barlenn ar re na anavezont din gwir ebet, hogen digeriñ d’ ar bed.
An dud a ra o boued eus ar stuzegezh pobl n’o deus da stur nemet o lazioù hag o flijadur. Ne veizont ket an oberennoù evel arz, evel stuzegezh, pe neuze e veizfent eo bet savet an sorbiennoù-se gant tud, arzourion a viliadoù dre ar bed, peadra da vezañ doujus, uvel, ha da gaout c’hoant da c’houzout muioc’h.
Renerezh ur vediaoueg all a lavare din e veze degemeret ar stuzegezh pobl ha skoaziadennet gant emframmoù tiriadel Frañs. Evit gwir e komze eus ur gevredad a ginnige sonerezhioù a orin poblek advalet gant an arz ensavadurel, skarzhet eus o danvez pobl a oa re lous emichañs evit bezañ degemeret er stuzegezh ren.

Ar minolerezhioù ne zeuont da vezañ dañjerus nemet p’ o deus ar galloud politikel hag armerzhel, evel Stad Israel a c’hell lazhañ izili eus ar boblañs palestinat, evel ma vefe konikled, war diriad ar pezh a zo bet goulezet dezhi eus he bro. E Siria e lazher poblañsoù a-bezh… Pep hini eus ar galloudoù-se a lavar ober un enepstourm kenfeur d’ an dagadenn (riposte proportionnée) !
N’eo ket kempar d’ar saviadoù pe d’ an darvoudoù avat, hogen d’ an aon a zo hini ar minorelezhioù brientek. Ur wech kemeret ar galloud e chomont minorelezhioù pezh a ro neuze da gompren o feulster. Bresk eo o galloud dirak ar yoc’hoù a vennont mestroniañ ha prest int da lazhañ evit mirout o brientoù.
E Frañs, en un doare hengounel e kas ar Stad e soudarded a viliadoù da zilojañ un dornad paour kaezh tud evit diskouez e gigennoù, ha reiñ d’ an holl dud dizesk meret gant ar Stad da c’houzout piv eo ar Mestr.
Lu ha mantrus eo lazhañ ha mac’hagnañ tud, pe kemer ar riskl d’ ober, evit ken nebeut.
Al loened ne gredont ket ober kement kenetrezo. N’ eus nemet an denion a ver an dud hag ar chatal evel-se.

Gwell pukañ d’ ar bed eget difenn brientoù. An doare nemetañ eo da vezañ denion diles.
Perzhiañ er bed a-gevret gant tud n’o deus da stur nemet o brientoù, plegañ dezho war zigarez ober berzh, zo kenkoulz ha ledañ er yoc’hoù o c’healiadurezh vrientinion, kreñvaat o galloud ha kenduiñ gant o leviadurezh a vac’h ar yoc’hoù e tachennoù strishoc’h strishañ eus ar gedvuhez.

Ne hañvalomp ket tostaat ouzh un araokadenn vras diouzh an darvoudoù c’hoarvezet en deizioù-mañ. Dispis a-walc’h ez hañval bezañ meneg ar minorelezhioù.
Kammedoù bihan zo bepred mat d’ober avat, paneve nemet pellaat diouzh ar minorelezhioù ren e pep keñver.

kannaded

Publié le par
Répondre

Digresket e vefe eus un drederenn niver ar gannaded hag ar senedourion e Frañs !
Petra eo ar pal ?
– Arboellañ arc’hant ar Stad ?
– Gwellaat labour ar gannaded ?
– Reiñ muioc’h a c’halloud d’ ar penn Stad ?

– Da zigreskiñ mizoù an Dael e vefe kalz gwelloc’h digreskiñ an arc’hant roet d’ ar gannaded da dostaat o c’horvoderioù ouzh re ar geodedourion frañses a zo dindan ar gopr keitat talet e Frañs pa ‘z int ar re niverusañ.
– Gant an niver ez int bremañ ar gannaded ne reont ket gwall vat o labour ha digreskiñ o niver ne rafe nemet digreskiñ perzhded o labour…
– An elfenn yael a chom zo kreskiñ galloud ar penn Stad.

Drastus e vo digreskiñ niver ar gannaded evit ar werinelezh avat. Pellaat a ray muioc’h c’hoazh ar gannaded diouzh ar geodedourion o tont da vezañ un dornad politikerion a-vicher na c’hallint mui nemet derc’houezañ tud o c’hendere. Pezh a c’hoarveze endeoAr re nevez er metoù-se a gemere buan ar pleg.
Gant un niver bras a-walc’h a gannaded e c’hellfe un treiñ eus ar gannaded dre drederenn, da skouer, reiñ tro d’un niver brasoc’h a geodedourion da berzhiañ e labour an Dael, ha dre se d’ emstummañ hep lakaat en arvar arc’welerezh an Dael.
Ne virfe ket, er c’hontrol, da zigreskiñ goproù ar gannaded evit digreskiñ mizoù an Dael, pezh a argasfe ar bolitikerion a vicher eus ar c’hargoù-se en ur reiñ tro da geodedourion na vefent ket eus ar renkadoù etre da berzhiañ e levierezh ar riez Adkavout a rafent ur gopr tostoc’h ouzh goproù a zo boaz evito.
Un doare e vefe da vont davit muioc’h a werinelezh ha da bolitikaat ar geodedourion…

Digreskiñ niver ar gannaded zo arvarus. Bevennañ a ra ar metoù kevredigezhel o ren war Frañs d’ un nebeut tud stuziet er skolioù evel an ENA, pezh a zo kontrol mik d’ ur werinelezh, ha zoken d’ur werinelezh vourc’hiz.

Ar gannaded e Frañs n’ int nemet merourion ar Stad e gounid metou ar gellidouriezh abaoe pell, ha digreskiñ o niver zo un tun da reiñ muioc’h a c’halloud da vetou ar gellidouriezh dre besketañ en hevelep skolioù tud o deus an hevelep stummadur merourion ken armerzhel, ken amaezhel.
Un doare e vefe ivez da vont plarik davit un unstrolladegezh politikel : derc’houezhourion an amaezhiourion stuziet a vefe e penn ar galloud.
Ne vefe mui ster ebet d’ an dilennadegoù. Ha ster o deus c’hoazh, pe n’ int mui nemet un arvest ? N’ eo ket un degouezh mar digresk niver an dud a ya da vouezhiañ evit an dilennadegoù broadel e Frañs. Ar bras eus ar boblañs en deus meizet, pe klevet, ne oa nemet ur c’hoari ha n’ eo ket un argerzh politikel fetis.
An emstriverion a oa abaoe pell tud a-vicher stummet en hevelep skolioù, ar strolladoù politikel n’ int mui nemet dilerc’hioù an 19t kantved pa glaske bourc’hizion stuziet diorren ur werinelezh oc’h aotren da geodedourion Frañs perzhiañ e gwellaat o aozioù bevañ.
Tamm ha tamm avat eo bet kollet seurt amkanioù hag eus derc’houezourion ar boblañs pe ar riez eo aet an dilennidi da bolitikerion a-vicher.
Ur farsite eo bet komz eus izili ar gevredigezh keodedel e dilennadegoù diwezhañ an Dael e Frañs. Evit gwir e oa an emstriverion en o brasañ niver kalvezveliourion. Amparet eo bet ur pare kalvezveliourion en arempred penn ar Stad da zedalvezout ul leviadurezh armerzhelour meizet gantañ ha gant e genseurted.
N’eo nemet klozadur un argerzh kroget da vat war-lerc’h an eil brezel bed, kreizennadur ar galloud politikel hag ezvevennadur ar metaoùioù n’ o deus galloud kellidel ebet. An dud n’ o deus nemet o labour da vevañ zo bet argaset eus pep buhez politikel ha keodedel, diskaret eo bet strolladoù politikel an tu kleiz. Gant renad Mitterand eo bet kaset al labour da benn.
1968 a verk diskar al luskadoù araogelour ganet en 19t kantved. Genel a ra ur stuzegezh nevez. Ar re yaouank a glask kaout ur plas er bed armerzhelour. Trouzal hag arc’hañ a ra an dud-se ha n’ eo ket sevel. Al luskad breizhek en deus kemeret an hevelep hent. Kuit eus an emsav brezhon hag eus an emsav micherour, ar stuzegezhioù micherour pe vrezhon n’ int mui nemet ur folklor.
Eskoriñ a ra un unstrolladegezh, hini ar galvezveliourion a venn merañ ar riez evel ma vefe ar boblañs un aridennad sifroù war ur follenn baper.
An termen kevredigezh zo evidon gwall zispis, n’ eus nemet ur gevredigezh armerzhel meret gant ur Stad.
Hanna Arendt a dermene «kevredigezh» evel frammadur an denion e maezienn al labour eleze frammadur lod bevedel ar gwezhiañ denel.
N’ eo ket ur souezh ma vefe bet arveret ganimp evit komz eus ur gumuniezh denel. Beuzet omp bet er stuzegezh ren a waske warnomp, ha kement striv graet da adpiaouañ un tamm denelezh hon kas da sankañ donoc’h en toull-bac’h ez eo seurt stuzegezh armerzhelour hollc’halloudek.

Berzh mat neuze d’ ar gealiadurezh o ren war Frañs er mare-mañ !
Ma fell d’ an dud diorren ur wir werinelezh, lakomp brezhon p’ emaomp e Breizh, e vo ret dezho labourat startoc’h da ziorren talvoudoù denel diles e lec’h chom e barlenn ur Stad a zifenn seurt stuzegezh mirelour hag a ver o iziunadoù evel ma vefe danvez.
Ul labour diaes hag hir eo degas kened er bed avat ha kalz aesoc’h eo chom ur sklav a glask tizhout ul lochenn welloc’h dre vont da sklav ti.

e sigur Watchmen

Publié le par
Répondre

Watchmen gant Alan Moore, evit an erbar, ha Dave Gibbons, evit ar skeudennoù, DC Comics 1986/1987, Troidigezh c’hallek Jean-Patrick Manchette, embannet an holl levrennoù e stumm ul levr postek gant URBAN COMICS e 2012.

Pa lenner rakskrid embanner gall Watchmen, Doug Headline e kaver roud un tuadur a denn d’ ober ur plas d’ ar bandennoù treset e metou an arz ensavadekaet, eleze war nevid ar c’halvezadoù arzel hag e metaoùioù an dud stuziet war an arz ensavadekaet, ar mirdioù, ar palerioù arz, hag an dastumerion…
A-raok labour Alan Moore ha Dave Gibbons e vije bet ar bandennoù treset, evit dalc’herion ar bandennoù treset evel un arz, un doare ledkultur mat da vezañ bevezet gant tud dister, un diduamant evit bugale, ha n’ eo ket kalvezadoù kulturel sirius evit tud a oar. Setu pezh on techet da soñjal.

Evit d’ an dresourion istorioù bezañ arzourion, bezañ degemeret evel «krouerion» wirion, eo bet ret dezho diskouez o sentidigezh ouzh ar stuzegezh ren. Ret e oa dezho bezañ soliet o labour er stuzegezh ren.

Gallet o dije an dreserion nevez en em lec’hiañ en hil ar stuzegezh pobl. Padal e vije bet ret dezho degemer e c’helle bezañ eus arz ha stuzegezh pobl eleze kalvezadoù ha gwezhiañ tost ouzh an holl, hegerzh d’ an holl.
O stuziadur, dre ar skolioù ma oant bet o studiañ, dre ar metaoùioù a zarempredent, a vire outo da gemer an hent-se.

Ar bandennoù treset padal zo un arz eskoret eus ar stuzegezh pobl, un arz tost ouzh an dud.
Diorreet eo bet an istorioù gant tresadennoù er c’hazetennoù, lennet gant micherourion hag implijidi, ma skrive tud tost ouzh ar metoù-se a gejent war o femdez. Tost tre edont emichañs eus ar stil kazetennel, ur skritur war ar prim da vezañ komprenet war ar prim. Padal ne oant ket keleier hogen ul lennegezh treset.
El lennegezh treset ez adkaver trepetoù ar pemdez ha doareoù da c’hourzhtreiñ an darvoudoù dre ar fent an aliesañ, pezh a zo boutin en oberennoù pobl, ha dre an tresadennoù dreist-holl, a zegas dremmwelioù ledanoc’h d’ ar gerioù ha d’ an darvoudoùigoù a hañvalfe hepto eus ar boutinañ.
Prederioù an tudennoù hag o iziunadoù a eskor eus an oberoù, an darvoudoù.
Diwerc’hegezh an tresadennoù hag an darvoudoù zo un digor d’ an tudennoù, kement a grogoù da vont en tu all d’ ar pezh a zo gouzañvet dre dennañ korvo eus an dargouezh.
Ne glasker ket souezhañ pe gelenn al lennerion, diorren furmoù kemplezh ha spletus evit an «arzour» da remziadiñ, d’ en em lakaat anavezout evel perc’henn e galvezad.

(E Frañs, Tardi, da skouer, a oa deuet a-benn da ensammañ an hil pobl. Ne bella ket re diouzh ar binvioù, ar stumm, an danvez, oc’h adlec’hiañ ar bandennoù treset er stummoù arz pobl kent evel ar feilhtonioù : stumm an tresadennoù, kalvezerezhioù kozh da lakaat skeudennoù er romantoù pobl, lennegezh diduiñ endalc’het enni prederioù an den war e dammig buhez…
Dre binvidikaat hag eeunaat ar furmoù d’ ho lakaat e dalc’h an istor e ro d’ al lennerion un nesaegezh oberiant ouzh an danvez. Kenderc’hel a ra gant an erv boulc’het gant e ziaraogerion, aozerion na oant ket troc’het diouzh ar stuzegezh pobl ma vez an arz kened ha niñvañ ha n’ eo ket labour, kenderc’hañ ha diduamant nemetken.)

Lavarout un istor, pe sealou un istor, n’ eo morse diduamant hogen gwezhiañ, emañ war dachenn an niñvañ. An amzer tremenet er c’havioù hag er c’hafedioù ma c’hoarvez bepred darvoudoù dieil eskoret eus an niñvañ n’ eo ket amzer kollet.

An dresourion a vremañ pa arc’hont an dezvad arzourion a sav darvoudoù ha tudennoù da zedalvezañ kealiadoù raksavelet, war-bouez kalvezerezhioù a sellont evel o ferc’hentiezh, evel ganet en o c’hreizon hag a dro en-dro o zammig buhez, dres eveldon. Kleñved ar gevredigezh veveziñ eo moarvat.

N’ eo ket sur hag eo deuet a-benn oberennoù Tardi da dizhout ul lennerion ledan.
An embannerion a daol pled ouzh o «arzourion» d’ o lec’hiañ en o nevidva ha n’ eo ket d’ o skorañ da ziorren o ferzhioù denel. Ezreolderioù ez eus.
Ned eo deurus evito un aozer nemet e kement e vo prenet al levrioù, ha prenet e vint gant izili ar metaoùioù o deus amzer, arc’hant, hag ur stuzegezh da brenañ kalz levrioù. Ret eo neuze dezho embann levrioù kaer ha n’eo ket traoùigoù embannet war baper fall a uzo buan dre forzh bezañ lennet gant ar vugale koulz ha gant an oadourion, hag a echuo e korn ar privezioù. Petra soñjit ? Ar arz zo peurbadel. An arz marteze, ket ar c’halvezadoù daoust da strivoù ar metaoùioù a emveiz evel peurbadel.
Dre an embannerion eo tremenet ar bandennoù treset eus tachenn un arz digor gant kalz lennerion da dachenn un arz ensavadekaet evit dastumerion hag arbennigourion.
An doare surañ eo bet da zistrujañ enno pezh a oa ur buhezañ, d’ o c’hantañ er c’halvezañ, ha da glozañ dremmwel un arz hontkenderc’hañ. Marteze eo bet en orin kalvezadoù pinvidik, arz, e-touez un toullad kalvezadoù dister avat.

Distrujet eo bet un arz pobl hag al lennerion distuj a ranko ober o mad eus ledoberennoù pasket dezho peogwir eo, sañset, an dra nemetañ int barrek da gompren. Roet eo dezho ul ledarz da veveziñ.
Kalz nebeutoc’h a galvezerezhioù a oa d’ ar sevel bandennoù treset e deroù an 20et kantved,
pezh a roe stabilded d’ al lennerion, ur geriaoueg (treset ha skrivet) komprenet d’ ar sell kentañ gant kalz tud dre an nebeut stummoù diazez ma kave an aozerion drezo an tu da zegas ul liesseurtelezh bammus en ur chom tost ouzh al lennerion, ouzh o stuzegezh, o reiñ tro dezho da vont davit dremmwelioù ledan.

Hiziv an deiz eo bet liesskementet ar c’halvezerezhioù. Pep hini a vount dirazañ E galvezerezh, estlammus, bammus ha…digomprenadus evit an hini na venn ket bezañ ur arbennigour hogen un den nemetken o lenn un istor, o tegemer keloù digant ar bed hag o ferzhiañ ennañ.

Hent Alan Moore ha Dave Gibbons a droc’h gant ar arz pobl. Aet eo ganto d’ un dafar d’ o frederiadennoù arbennigourion stummet gant ar stuzegezh ren.
Ar sell taolet war o labour gant arbennigourion ar c’hultur zo en hevelep bed.
E-lec’h kaout un dremmwel, ur sell ledan war ar bed, bezañ o vuhezañ emaint en alvez. Berniañ a reont kalvezadoù ha dedalvezout kalvezerezhioù. Diskouez a reont o ampartiz pa c’hortozer diganto trehontiñ o femdez.

Ne vern, lennit Watchmen ha grit ho mad eus an danvez stank a zo bet lakaet e-barzh.

Keuz a’ m eus me da Bibi Fricotin. En abeg da seurt lennadennoù ne vin morse un den sirius avat.