Digresket e vefe eus un drederenn niver ar gannaded hag ar senedourion e Frañs !
Petra eo ar pal ?
– Arboellañ arc’hant ar Stad ?
– Gwellaat labour ar gannaded ?
– Reiñ muioc’h a c’halloud d’ ar penn Stad ?

– Da zigreskiñ mizoù an Dael e vefe kalz gwelloc’h digreskiñ an arc’hant roet d’ ar gannaded da dostaat o c’horvoderioù ouzh re ar geodedourion frañses a zo dindan ar gopr keitat talet e Frañs pa ‘z int ar re niverusañ.
– Gant an niver ez int bremañ ar gannaded ne reont ket gwall vat o labour ha digreskiñ o niver ne rafe nemet digreskiñ perzhded o labour…
– An elfenn yael a chom zo kreskiñ galloud ar penn Stad.

Drastus e vo digreskiñ niver ar gannaded evit ar werinelezh avat. Pellaat a ray muioc’h c’hoazh ar gannaded diouzh ar geodedourion o tont da vezañ un dornad politikerion a-vicher na c’hallint mui nemet derc’houezañ tud o c’hendere. Pezh a c’hoarveze endeoAr re nevez er metoù-se a gemere buan ar pleg.
Gant un niver bras a-walc’h a gannaded e c’hellfe un treiñ eus ar gannaded dre drederenn, da skouer, reiñ tro d’un niver brasoc’h a geodedourion da berzhiañ e labour an Dael, ha dre se d’ emstummañ hep lakaat en arvar arc’welerezh an Dael.
Ne virfe ket, er c’hontrol, da zigreskiñ goproù ar gannaded evit digreskiñ mizoù an Dael, pezh a argasfe ar bolitikerion a vicher eus ar c’hargoù-se en ur reiñ tro da geodedourion na vefent ket eus ar renkadoù etre da berzhiañ e levierezh ar riez Adkavout a rafent ur gopr tostoc’h ouzh goproù a zo boaz evito.
Un doare e vefe da vont davit muioc’h a werinelezh ha da bolitikaat ar geodedourion…

Digreskiñ niver ar gannaded zo arvarus. Bevennañ a ra ar metoù kevredigezhel o ren war Frañs d’ un nebeut tud stuziet er skolioù evel an ENA, pezh a zo kontrol mik d’ ur werinelezh, ha zoken d’ur werinelezh vourc’hiz.

Ar gannaded e Frañs n’ int nemet merourion ar Stad e gounid metou ar gellidouriezh abaoe pell, ha digreskiñ o niver zo un tun da reiñ muioc’h a c’halloud da vetou ar gellidouriezh dre besketañ en hevelep skolioù tud o deus an hevelep stummadur merourion ken armerzhel, ken amaezhel.
Un doare e vefe ivez da vont plarik davit un unstrolladegezh politikel : derc’houezhourion an amaezhiourion stuziet a vefe e penn ar galloud.
Ne vefe mui ster ebet d’ an dilennadegoù. Ha ster o deus c’hoazh, pe n’ int mui nemet un arvest ? N’ eo ket un degouezh mar digresk niver an dud a ya da vouezhiañ evit an dilennadegoù broadel e Frañs. Ar bras eus ar boblañs en deus meizet, pe klevet, ne oa nemet ur c’hoari ha n’ eo ket un argerzh politikel fetis.
An emstriverion a oa abaoe pell tud a-vicher stummet en hevelep skolioù, ar strolladoù politikel n’ int mui nemet dilerc’hioù an 19t kantved pa glaske bourc’hizion stuziet diorren ur werinelezh oc’h aotren da geodedourion Frañs perzhiañ e gwellaat o aozioù bevañ.
Tamm ha tamm avat eo bet kollet seurt amkanioù hag eus derc’houezourion ar boblañs pe ar riez eo aet an dilennidi da bolitikerion a-vicher.
Ur farsite eo bet komz eus izili ar gevredigezh keodedel e dilennadegoù diwezhañ an Dael e Frañs. Evit gwir e oa an emstriverion en o brasañ niver kalvezveliourion. Amparet eo bet ur pare kalvezveliourion en arempred penn ar Stad da zedalvezout ul leviadurezh armerzhelour meizet gantañ ha gant e genseurted.
N’eo nemet klozadur un argerzh kroget da vat war-lerc’h an eil brezel bed, kreizennadur ar galloud politikel hag ezvevennadur ar metaoùioù n’ o deus galloud kellidel ebet. An dud n’ o deus nemet o labour da vevañ zo bet argaset eus pep buhez politikel ha keodedel, diskaret eo bet strolladoù politikel an tu kleiz. Gant renad Mitterand eo bet kaset al labour da benn.
1968 a verk diskar al luskadoù araogelour ganet en 19t kantved. Genel a ra ur stuzegezh nevez. Ar re yaouank a glask kaout ur plas er bed armerzhelour. Trouzal hag arc’hañ a ra an dud-se ha n’ eo ket sevel. Al luskad breizhek en deus kemeret an hevelep hent. Kuit eus an emsav brezhon hag eus an emsav micherour, ar stuzegezhioù micherour pe vrezhon n’ int mui nemet ur folklor.
Eskoriñ a ra un unstrolladegezh, hini ar galvezveliourion a venn merañ ar riez evel ma vefe ar boblañs un aridennad sifroù war ur follenn baper.
An termen kevredigezh zo evidon gwall zispis, n’ eus nemet ur gevredigezh armerzhel meret gant ur Stad.
Hanna Arendt a dermene «kevredigezh» evel frammadur an denion e maezienn al labour eleze frammadur lod bevedel ar gwezhiañ denel.
N’ eo ket ur souezh ma vefe bet arveret ganimp evit komz eus ur gumuniezh denel. Beuzet omp bet er stuzegezh ren a waske warnomp, ha kement striv graet da adpiaouañ un tamm denelezh hon kas da sankañ donoc’h en toull-bac’h ez eo seurt stuzegezh armerzhelour hollc’halloudek.

Berzh mat neuze d’ ar gealiadurezh o ren war Frañs er mare-mañ !
Ma fell d’ an dud diorren ur wir werinelezh, lakomp brezhon p’ emaomp e Breizh, e vo ret dezho labourat startoc’h da ziorren talvoudoù denel diles e lec’h chom e barlenn ur Stad a zifenn seurt stuzegezh mirelour hag a ver o iziunadoù evel ma vefe danvez.
Ul labour diaes hag hir eo degas kened er bed avat ha kalz aesoc’h eo chom ur sklav a glask tizhout ul lochenn welloc’h dre vont da sklav ti.