Ken dizesk ez on e-keñver ar brezhoneg ha ne ouien ket pe kelaouenner dudius e oa bet Youenn Drezen.
Kregiñ a ra al levrenn gant ur sorbienn eus Iwerzhon a zo un drugar a lennegezh teodel. Netra da deurel e-barzh, un oberenn bobl lakaet bev buhezek war ar paper hep koll tra eus e zanvez.
An hevelep yezh yac’h ha pinvidik a adkaver a-hed skridoù Drezen.
An div valeadenn, e kêr an Naoned hag e kêr Gwened zo baleadennoù gwirion, dre ar savadurioù hag o istor evit Gwened ha dismantroù Naoned o tivogediñ war-lerc’h ar bombezadegoù kêr ma adkav Drezen e vignoned, pe al lec’hioù ma chomont ha ma choment c’hoazh evit reoù anezho er bloavezhioù 70, en ur gêr em eus treuzet meur a wech war droad d’ ar mare-se.
Ar skridoù talbennet A-dreuz al levrioù hag ar c’helaouennoù a ro da anavezout en un doare bev labour brezhonegerion ar prantad-se.
Dihunamb, Feiz ha Breiz, Gwalarn, Sav, Studi hag Ober, Arvor a embann skridoù e brezhoneg, kevellennoù, barzhonegoù, studiennoù…
Embannet eo ivez levrioù : ur studienn embannet e brezhoneg Traoniennoù ha Kaniennoù-mor mor gant Lan Devenneg, an hini gentañ moarvat.
Ur barrezig a Vro-Leon, Lanber, gant Loeiz Lok. « Evit ar wech kentañ ul levr diwar ur barrez skrivet e brezhoneg ha n’eo ket e galleg. »
En ur rambreal gant Yann-Vari Kerwerc’hez, un naonedat : « Romant polis bras, skrivet war-eeun e brezhoneg, peadra a skrijañ gantañ, rak lazhañ a reer tud ennañ goude o spontañ «bominapl»… ha peadra mousc’hoarzhin ivez, ha c’hoarzhin zoken, rak a drugarez Doue, ar skrivagner a zo anezhañ paotr yac’h e galon ha livet en deus evidomp, ouzhpenn ur c’hazig du koantik ken eo koantik, kañfarded dibalamour evel Yun Bulluc’h, den meur ar romant, Benead Bondu, komiser-polis, Huon Harogall, ar Squinthog, ar poliser saoz, ha nouspet all, pep hini gant e berzhioù mat, ha pep hini ivez gant e dammoùigoù sioù divat, da lavarout eo fentus. »
Un displegadenn graet e Dinan gant Drezen, Jakez Riou : e vuhez, an den, ar skrivagner zo un digarez da gomz diwar-benn stad ar yezh : ouzhpenn 100 den o selaou « kentelioù brezhoneg gant ur 40 bennak a zeskerion… « Pet kêr e Breizh Izel a c’hellfe fougeal heñvel ? »
« Ne welit ket hor brezhoneg dilezet un tammig re gant Breizhizeliz o tont da vleuniañ e Breizh Uhel ? Na petra ’ta!…Treuzet en deus dija, ur wech, ar mor, pa zeuas eus Breizh-Veur da Vreizh-Vihan. »
Un deiz all e kont penaos o kemer ur banne gant tri mignon dezhañ en ur c’hafedi e Roazhon, beajourion anezho, R.Y. Creston en o zouez, e koulenn diganto skrivañ o avanturioù beaj en hevelep doare ma c’houlenn Roparz Hemon digantañ, e-barzh Gwalarn, skrivañ pezh en deus prometet : « Peur e roio deomp Drezen, hervez e bromesa, Ar Vuhez a zo Huñvre ha Maer Zalamea ? »
« Neventi vat da varzhed Vreizh » a skriv a-zivout barzhonegoù gant Hemon « Melkoni an den e-unan e-kreiz an engroez… Ne vo meizet ar re-mañ en o c’haerder dispar nemet gant ar vrezhonegerion desket, re an dibab, evel ma vez lavaret hiviziken. » Hemon « ar skrivagner an oberiantañ, ar fonusañ eus a-bell e brezhoneg… Pinvidigezh e yezh… frazenn fetis… leun ha sklintin ha luskellus… (Hemon) o tañvañ ar joaioù boutin a zo lod ar stourmerion a vourr e-touez an dud. »
Evit embannadur ar Petit dictionnaire pratique breton-français gant Hemon e ra un distro war ar geriadurioù brezhoneg : Catholicon, en XVIIIet kantved Pelletier, Gregor a Rostren, Armery, h.a. Neuze geriadur bras Ar Gonideg, ha Troude, Ernod, Vallée…, ha neuze an dictionnaire breton-français « «brezhoneg du-mañ» ha brezhoneg an holl… aozet er skritur nevez. »
« N’eus mui nemet ur brezhoneg skrivet, pinvidikaet souezhus gant peder eienenn-bobl… »
Menegiñ a ra ivez Pemp pezh-c’hoari berr, gant Jarl Priel, Jakez Riou, Y.V. Perrot, Langleiz ha Hemon. pep hini en ur rannyezh hag unan e brezhoneg « peder rannyezh, ur skritur hepken. »
A-zivout Frañsez Debauvais Breiz Atao, e skriv « a ouestlas e vuhez, a wastas e yec’hed, a gollas e vrud… evit ma vevo Breizhiz ur vuhez klokoc’h, yac’hoc’h, ledanoc’h, dindan lagad an heol. »
Skrivañ a ra ivez a-zivout Yann Sohier unan eus krouerion Ar Falz « kelaouenn viziek ar vistri skol lik a du gant deskiñ brezhoneg» savet e 1933. Marvet eo e 1935. « Ouzhpenn kant mestr skol bodet en-dro d’ar gelaouenn » hag « an heligentañ savet etre ar skolioù kristen ha skolaerion ar gouarnamant. »
Galleger e oa Yann Sohier, desket gantañ ar brezhoneg, evel Debauvais, evel an holl skrivagnerion ha yezhourion « beuzet e mor ar galleg… » Ar Gonideg, Kervarker, Brizeug, Joubiouz, Ernod, Vallée, Malmanche, Bleimor, Jakez Riou, Meven Mordiern» Ret eo bet dezho « dastum o deskadurezh el levrioù… » « Ar re-se a labour, a skriv… » « Brezhoneg an dazont a vo pezh a vo graet gant ar skrivagnerion. »
Kalz a zizoloer en un doare bev-buhezek e-barzh al levrenn-se, ha dreist holl pegen pinvidik ha birvidik e oa labour ar vrezhonegerion.
Youenn Drezen kelaouenner, levrenn 1 : Arvor, embannet gant Mouladurioù Hor Yezh e 1986.